Γεωγραφία

Το όρος Πάνειο είναι ένας μεγάλος, συμπαγής, γυμνός όγκος, που υψώνεται ανάμεσα στους κάμπους της Αναβύσσου, της Κερατέας και των Καλυβιών. Το βουνό αποτελείται από μια στενή κορυφογραμμή που ενώνει δύο ογκώδεις κορυφές, το Κερατοβούνι στα ανατολικά, όπου και η ψηλότερη κορυφή (648μ.), και το Πανί στα δυτικά (637 μ.). Το βουνό συντίθεται από μεταμορφωμένα πετρώματα (ασβεστόλιθοι και αττικοί σχιστόλιθοι).

Χλωρίδα

Παρόλη την μονότονη διαδοχή φρυγάνων και πετρότοπων και την καταστροφή των κορυφών από τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις, η κορυφογραμμή του Πανείου κρύβει αρκετούς θύλακες ενδιαφέρουσας χλωρίδας. Ανάμεσα στα πιο ενδιαφέροντα είδη που θα βρούμε στο τμήμα ανάμεσα στον Προφήτη Ηλία Καλυβίων και την κύρια κορυφή είναι ο εντυπωσιακός φθινοπωρινός κρόκος Crocus cartwrightianus.

Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η εμφάνιση δύο ειδών που είναι ενδημικά μιας ασυνεχούς ζώνης που περιλαμβάνει τα βουνά της Αττικής, την ορεινή Κεντρική Εύβια και τη Σκύρο: πρόκειται για τα Linum leucanthum και Consolida tenuissima.

Τα βραχόφιλα φυτά έχουν και εδώ την τιμητική τους, με είδη όπως τα ενδημικά Inula verbascifolia, Campanula celsii subsp. parnesia, το Phagnalum graecum, το παχύφυτο Sedum eriocarpum. Σε κρυφές γωνιές θα βρούμε τον διαδεδομένο αλλά ασυνήθη Pterocephalus plumosus.

Μοναστήρια

Πάνω από την Κερατέα, στο βάθος μιας ρεματιάς με αρκτές πηγές, λειτουργεί ακόμα η μικρή ανδρική μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, που διατηρεί το αρχικό καθολικό της, έναν ωραίο τρίκογχο σταυροειδή ναό με τρούλο, που έχει χρονολογηθεί στη μεσοβυζαντινή περιόδο.

Στις ανατολικές πλαγιές του κυρίως βουνού ιδρύθηκε στα τέλη του 20ου αιώνα η ανδρική μονή της Αγίας Σκέπης.

Εκκλησίες

Από τις πολυάριθμες ενδιαφέρουσες εκκλησίες της περιοχής του Πανείου, πιο ψηλά στο βουνό βρίσκεται η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, που ανηκει στον αρκετά σπάνιο τύπο του ελεύθερου σταυρεπίστεγου ναού. Η εκκλησία έχει τοιχογραφίες του 1734 και παίρνει το όνομά της από την μικρή πηγή που αναβλύζει εκεί κοντά, μοναδική πηγή νερού σε όλο το Πάνειο.

Σημειώνουμε ότι η πολύ σημαντική παλιοχριστιανική βασιλική στον οικισμό Όλύμπος βρίσκεται στις απολήξεις του Πανείου και πριν το ρέμα που σηματοδοτεί το όριο με το γειτονικό Όλυμπο, έχει ωστόσο συνδεθεί και αναφέρεται με αυτόν. Τέλος, αξιοσημείωτες είναι οι θέσεις που καταλαμβάνουν οι ναοί του Προφήτη Ηλία Καλυβίων και του Προφήτη Ηλία Κερατέας.

Γεώτοποι

Ο ασβεστολιθικός όγκος του Πανείου όρους εμφανίζει έντονη καρστικοποίηση, που εκφράζεται με αναρίθμητα μικρά και τυφλά σχίσματα και λάκκες, αλλά και μερικές αξιοσημείωτες καρστικές μορφές.

Έτσι, νότια της κορυφής Κερατοβούνι και σε υψόμετρο 545 μ. διανοίγεται το σπήλαιο Κερατέας (ΑΣΜ 57). Το σπήλαιο έχει μια στενή είσοδο σαν ανοιχτή σήραγγα που οδηγεί στον πρώτο από τους 4 μεγάλους θαλάμους. Το μέγιστο μήκος είναι 60 μ., το πλάτος 35 μ., το ύψος 10 μ. και το μήκος διαδρομής 91 μ., με συνολική επιφάνεια 950 τ.μ.

Στην κορυφή Πανί υπάρχει το βάραθρο Μεγάλη Θρακιά Καλυβίων (ΑΣΜ 116), ένα εντυπωσιακό βάραθρο με συνολικό κατακόρυφο βάθος 67 μ. και άνοιγμα σε σχήμα ακανόνιστου πολύπλευρου με περίμετρο 22 μ. Το βύθισμα έχει δύο εξώστες σε βάθος 10 μ. και 35 μ.

Σε όλες τις πλευρές του βουνού υπάρχουν αρκετά άλλα μικρότερα σπήλαια.

Καταφύγια

Δίπλα στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής υπάρχει ένα χρήσιμο καταφύγιο ανάγκης. Το κτίριο έχει τρεις χώρους (οι δύο με τζάκι), κάποια επίπλωση, εξωτερικές τουαλέτες και είναι ανοικτό.

Πεζοπορία

Παρόλο το τραχύ πεδίο, το όρος Πάνειο προσφέρει αρκετές ευκαιρίες για μικρές πορείες, που ωστόσο χαρίζουν εξαιρετική θέα στα Μεσόγεια και τη Λαυρεωτική. Η πιό ενδιαφέρουσα πορεία είναι η ανάβαση από τα Καλύβια στη Ζωοδόχο Πηγή και το Πανί σε πολύ καλό μονοπάτι (είναι πλατύ και διαμορφωμένο για downhill MTB).

Από τον γειτονικό Προφήτη Ηλία Καλυβίων μπορεί να γίνει η διάσχιση της κορυφογραμμής από το Πανί στο Κερατοβούνι, πάνω σε μια τραχειά αλλά βατή βράχινη ράχη. Δύο άλλες πορείες, η ανάβαση από τον Προφήτη Ηλία Κερατέας στο Κερατοβούνι και η ανάβαση από το Άνω Λαγονήσι στο Πανί ακολουθούν κυρίως γιδόστρατα.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος