Ανακαλύψτε την Πάστρα

Ανακαλύψτε την Πάστρα

Γεωγραφία

Η Πάστρα είναι μικρό ορεινό συγκρότημα της δυτικής Αττικής, που συνδέει τον Κιθαιρώνα με την Πάρνηθα. Ο κεντρικός κορμός του βουνού είναι μια μακριά κορυφογραμμή που φέρει τις κορυφές Κούρτεζα (1025 μ.) και Μπουζούρεζα (1016 μ.).

Πάστρα
Πάστρα: Η κορυφογραμμή της Πάστρας, από τον κάμπο της Οινόης

Γεώτοποι

Πάστρα
Μικρή Αττική topoguide: Το σπήλαιο του Οσίου Μελετίου

Το λεγόμενο σπήλαιο του οσίου Μελετίου είναι μια ευρύχωρη υπόγεια αίθουσα, που προήλθε από διάβρωση της αποσαθρωμένης εδαφικής μάζας.
Κοντά στο σημείο πρόσκρουσης του C-130 της Πολεμικής Αεροπορίας έχει εντοπιστεί ένα μικρό βάραθρο.

Αρχαία και μεσαιωνικά μνημεία

Πάστρα
Μικρή Αττική topoguide: Τμήμα του τείχους της ακρόπολης των Ελευθερών

Ως τμήμα της μεθοριακής γραμμής ανάμεσα στις αρχαίες πόλεις-κράτη των Αθηνών και των Θηβών, η Πάστρα φιλοξένησε αρκετά οχυρά και φρυκτωρίες. Το αξιολογότερο αρχαίο οχυρό είναι το μεγάλο φρούριο των Ελευθερών (ή Γυφτόκαστρο), έργο των κλασικών χρόνων που διατηρείται σε καλή κατάσταση στον άξονα του περάσματος της Κάζας (διάσελο Κιάφα Σούρι). H τελευταία οικοδομική φάση του φρουρίου χρονολογήθηκε στον 7ο αιώνα μ.Χ.

Πάστρα
Μικρή Αττική topoguide: Πύργος της ακρόπολης της αρχαίας Οινόης

Η κατοίκηση της εύφορης και με πολλά πηγαία και ρέοντα νερά λεκάνης της Οινόης έχει επιβεβαιωθεί ότι διήρκεσε χωρίς διακοπή από τα αρχαϊκά ως τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια, περίοδος η οποία έχει αφήσει πολλά λείψανα κατοίκησης και κυρίως οχύρωσης, όπως ο ψηλός πύργος πάνω στο οδικό πέρασμα προς τις Ελευθερές και η μεγάλη ακρόπολη στα ανατολικά κράσπεδα του κάμπου. Η περιοχή κατοικήθηκε ξανά κατά τους βυζαντινούς χρόνους, οπότε είναι γνωστή η ύπαρξη οικισμού με το όνομα Μυούπολις. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας επιβίωσε μια χαλαρή συνοίκηση που ονομάστηκε Μάζι, όνομα που διατήρησε μέχρι και το 1919, οπότε της δόθηκε ξανά το αρχαίο όνομα, Οινόη.

Πάστρα
Μικρή Αττική topoguide: Ο μεγάλος αρχαίος πύργος στο πέρασμα της Οινόης

Στην ευρύτερη περιοχή σώζονται αρκετά μικρότερα οχυρά, όπως ο μεσαιωνικός πύργος στην Πύλη, δίπλα στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, λείψανα οχύρωσης στο λόφο Κάστρο κοντά στη Δάφνη, καθώς και τα λείψανα του πύργου του Σπαχή, στον ερειπωμένο συνοικισμό Μπούμπουκα, στη Δάφνη.

Πάστρα
Μικρή Αττική topoguide: Μνημείο πεσόντων στην Πύλη

Οι μονές

Πάστρα
Μικρή Αττική topoguide: Η πρόσφατα ανακαινισθείσα μονή του Προφήτη Ηλία

Η ομαλή και εύφορη λεκάνη της Οινόης προσέλκυσε τον οργανωμένο μοναχισμό από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, ρεύμα που ενισχύθηκε με την ίδρυση της μονής Οσίου Μελετίου. Πιο πρόσφατα, εγκαταστάθηκαν στη λεκάνη ένας μεγάλος αριθμός νεώτερων μονών, όπως οι μονές Αγίων Νηπίων, Θεοτόκου, Αγίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου, Παναγίας Γοργοεπηκόου και Αγιορειτών Πατέρων, που σχηματίζουν ένα μοναστικό πάρκο μεγάλης επισκεψιμότητας.

Πάστρα
Μικρή Αττική topoguide: Η μονή Οσίου Μελετίου

Η ίδρυση της μονής Οσίου Μελετίου σχετίζεται με τη δράση του οσίου Μελετίου του Νέου, που ανασύστησε στα τέλη του 11ου αιώνα την προϋπάρχουσα κατά χώραν μονή του Συμβόλου, εφαρμόζοντας τις αυστηρές αρχές του ασκητισμού των πρώτων μοναχών της χριστιανικής περιόδου. Μέσα από τις πρακτικές αυτές, ευνόησε την ίδρυση ασκηταριών και μονυδρίων σε διάφορες άλλες θέσεις της περιοχής. Ένας από τους χώρους ασκητισμού ήταν και η λεγόμενη σπηλιά του Οσίου Μελετίου, που είναι σήμερα επισκέψιμη.

Πάστρα
Μικρή Αττική topoguide: Ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής, καθολικό παλιάς μονής κοντά στην Πύλη

Άλλα ενδιαφέροντα μοναστήρια της περιοχής είναι η μονή Προφήτη Ηλία κοντά στις Ερυθρές και η έρημη μονή Ζωοδόχου Πηγής κοντά στην Πύλη.

Εκκλησίες

Πάστρα
Μικρή Αττική topoguide: Η παλιά εκκλησία της Παναγίας (Παναγίτσα), μετόχι της μονής Οσίου Μελετίου

Στην περιοχή της Πάστρας σώζονται αρκετές υστεροβυζαντινές ή μεταβυζαντινές εκκλησίες. Σε θέσεις που σχετίζονται με οχυρά ή άλλες εγκαταστάσεις έχουν εντοπιστεί ναοί της πρώιμης βυζαντινής περιόδου, όπως οι οι δύο παλαιοχριστιανικές βασιλικές που αναγνωρίστηκαν στην ανατολική πλευρά της βραχώδους ράχης που φέρει το μεγάλο φρούριο των Ελευθερών.

Φύση

Ως αποτέλεσμα της εντατικής βόσκησης και των πυργαγιών που τη συνοδεύουν συνήθως, η Πάστρα είναι άδεντρη στο μεγαλύτερο μέρος της. Πυκνά πευκοδάση σώζονται μόνο γύρω από τη μονή Οσίου Μελετίου, δηλαδή σε μια ζώνη που η κτηνοτροφία είχε περιορισμένη παρουσία, λόγω της εκτεταμένων αμπελώνων.
Στην κορυφογραμμή, η βλάστηση είναι κυρίως αραιοί θαμνώνες και φρύγανα. Στους βραχώνες, τις μικρές δολίνες και τα λιβάδια που σχηματίζονται στις μικρές λεκάνες της ανώτερης ζώνης θα βρούμε μια ενδιαφέρουσα χλωρίδα των πετρολίβαδων, πολύ παρόμοια με εκείνη των αντίστοιχων βιότοπων του Κιθαιρώνα, με αρκετά σπάνια ή ελληνικά ενδημικά είδη, όπως Centaurea iberica subsp. holzmanniana, τα θαμνώδη Centaurea orphanidea (ενδημικό της Στερεάς Ελλάδας και των νησιών του Δυτικού Αιγαίου) και Chondrilla ramosissima, η σιληνή Silene spinescens, η βερόνικα Veronica glauca subsp. glauca και το ελληνικό ενδημικό Galium melanantherum.

Μικρή Αττική
Μικρή Αττική topoguide
Galium melanantherum
Μικρή Αττική
Μικρή Αττική topoguide
Iris attica
Μικρή Αττική
Μικρή Αττική topoguide
Veronica glauca

Πεζοπορία

Χάρη στη θέση της πάνω στον κεντρικό ορεογραφικό ιστό ανάμεσα στον Κιθαιρώνα και την Πάρνηθα, η Πάστρα φιλοξενεί ένα σκέλος του Εθνικού Μονοπατιού Ο22, της μεγάλης πεζοπορικής διαδρομής που συνδέει τον Παρνασσό με την Αθήνα και διασχίζει την Πάστρα από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Η διαδρομή παρουσιάζεται αναλυτικά στη σελίδα Ο22 κορυφογραμμή Πάστρας-Σκούρτα.
Οι εγκάρσιες πεζοπορικές προσβάσεις στην κορυφογραμμή από τους εκατέρωθεν οδικούς άξονες παρουσιάζουν επίσης κάποιο ενδιαφέρον.

Δυστυχώς η κορυφογραμμή της Πάστρας αποτελεί ιδανική θέση για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων και ένα μεγάλο μέρος του μήκους της - και ένα αντίστοιχο μήκος του Εθνικού Μονοπατιού Ο22 - έχουν μετατραπεί σε πλατιούς χωματόδρομους.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Οδηγός για την Πάστρα

Όρος Μικρή Αττική topoguide

Ένας πλήρης οδηγός φύσης και πεζοπορίας στην Πάστρα περιλαμβάνεται στην εφαρμογή Μικρή Αττική topoguide.

Η Μικρή Αττική topoguide είναι έτοιμη να σας οδηγήσει σε όλες τις πιο πάνω περιοχές, μέσα από 45 πεζοπορικές διαδρομές και με τη βοήθεια περισσότερων από 1000 Σημείων Ενδιαφέροντος.
Μαζί με έναν εξαιρετικά λεπτομερή χάρτη και ενημερωμένο χάρτη, η Μικρή Αττική topoguide περιλαμβάνει ένα βιβλίο 50 σελίδων παρουσιάζει όλες τις πτυχές της γεωγραφίας, της φύσης και του πολιτισμού της μοναδικής αυτής περιοχής.

Ταξιδέψτε με το Android smartphone σας μαζί με τη Μικρή Αττική topoguide, που περιλαμβάνεται ως τοπικός οδηγός στην εφαρμογή topoguide Greece. Αποκτήστε τη Μικρή Αττική ως αγορά εντός της εφαρμογής (in app purchase): θα τη βρείτε στην ομάδα της Αττικής.

Αν πάλι έχετε iPhone ή iPad, κατεβάστε τη Μικρή Αττική topoguide μέσα από τη γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τη Μικρή Αττική ως αγορά εντός της εφαρμογής (in app purchase): θα τη βρείτε στην ομάδα της Αττικής.

Περιπλανηθείτε στην Αττική με τον μοναδικό οδηγό Μικρή Αττική topoguide.