Εκκλησίες του Ολύμπου

Εκκλησίες του Ολύμπου

Στον Όλυμπο βρίσκεται το ψηλότερο ξωκλήσι της Ελλάδας, αυτό του Προφήτη Ηλία, το οποίο κατά την παράδοση έχτισε o άγιος Διονύσιος στα μέσα του 16ου αιώνα στην ομώνυμη κορυφή (2803 μ.). Ο ίδιος έκτισε και το ναΰδριο της Γέννησης του Χριστού, στο βάθος της μεγάλης βραχοσκεπής που σήμερα λέγεται Άγιο Σπήλαιο.

Η διασπορά των εκκλησιών στο υπόλοιπο βουνό ταυτίζεται με την παρουσία των σημερινών οικισμών. Με εξαίρεση τον τολμηρό Προφήτη Ηλία στην ομώνυμη κορυφή του Οροπεδίου των Μουσών, λίγες άλλες θέσεις κοσμήθηκαν με κάποιο εκκλησάκι ως τοπόσημο ή ως πυρήνας μιας έστω εποχικής κατοίκησης.

Μόνο στα παλιά χωριά του νότιου και δυτικού Ολύμπου, την Καρυά, την Παλιά Συκαμνιά, τον Παλιό Σπαρμό και το Πύθιο θα συναντήσουμε την τόσο γνώριμη από τη νότια Ελλάδα προπάθεια εξημέρωσης του τοπίου μέσω του στολισμού του με εκκλησάκια και εικονοστάσια. Στην περιοχή των τεσσάρων πιο πάνω οικισμών θα βρούμε μια μικρή ακολουθία από τις τυπικές αφιερώσεις στον Προφήτη Ηλία, την Ανάληψη, την Παναγία και την Αγία Τριάδα, τους στυλοβάτες του αγροτικού θρησκευτικού κύκλου.

Προφήτης Ηλίας Λιτοχώρου

Προφήτης Ηλίας Λιτοχώρου
Όλυμπος topoguide
Προφήτης Ηλίας Λιτοχώρου
(πατήστε για μεγέθυνση).

Η θέση και η φυσιογνωμία του Προφήτη Ηλία Λιτοχώρου τον κάνουν - δεύτερο μετά το αδελφό εκκλησάκι της ομώνυμης κορυφής στο Οροπέδιο των Μουσών - μια από τις πιο εμβληματικές εκκλησίες του Ολύμπου. Από το σημείο που βρίσκεται, είναι μια από τις ελάχιστες που ατενίζουν απ' ευθείαν τον Μύτικα και η μοναδική που ρίχνει τη σκιά της πάνω του.
Αν και δεν είναι παλιό - κτίστηκε μόλις το 1954 - το μικρό αυτό ιερό κορυφής είναι το στολίδι του Λιτοχώρου, χάρη τόσο στην εξαιρετική τοιχοποιΐα του, από ντόπιο, καλολαξεμένο γκρίζο ασβεστόλιθο, όσο και στις ωραίες αναλογίες του.

Προφήτης Ηλίας στον Όλυμπο

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide
Ο Προφήτης Ηλίας στον Όλυμπο

Το ξυλόστεγο, μονόχωρο και χαμηλοτάβανο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, που κατά την παράδοση έχτισε o άγιος Διονύσιος στην ομώνυμη κορφή (2803 μ.) στα μέσα του 16ου αιώνα, είναι το θρησκευτικό μνημείο με το μεγαλύτερο υψόμετρο στην Ελλάδα. Η πετρόχτιστη εκκλησία έχει καταστραφεί από τις καιρικές συνθήκες και έχει ανοικοδομηθεί αρκετές φορές. Η τελευταία υλοποίησή της είναι ιδιαίτερα φροντισμένη, χωρίς να ξεφεύγει από το πλαίσιο της τυπολογίας των αγροτικών κτισμάτων της εποχής της. Τόσο η τοιχοποΐα, όσο και η κάλυψη της στέγης έχουν γίνει από πέτρες και πλάκες που συλλέχθηκαν επί τόπου.

Άγιος Ιωάννης Λιτοχώρου

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide
Άγιος Ιωάννης Λιτοχώρου

Μεγάλη, μονόχωρη, δρομική εκκλησία που χτίστηκε σε παλιό λιβάδι, το οποίο υπό τον αυξανόμενο βαθμό αστικοποίησης του Λιτοχώρου εξελίχθηκε σε χώρο αναψυχής. Η εκκλησία, που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη Θεολόγο, φέρει στοιχεία μνημειακής αρχιτεκτονικής και έχει ανακαινιστεί σχετικά πρόσφατα, ώστε να ευθυγραμμίζεται με το ρόλο της στο ωραίο άλσος.
Ο χώρος έχει επίσης αναβαθμιστεί, εξυπηρετείται από άσφαλτο και πλακόστρωτους πεζόδρομους και κοσμείται με γεφυράκια και ξύλινα κιγκλιδώματα. Πίσω από την εκκλησία λειτουργούσε παλιότερα εστιατόριο-αναψυκτήριο, ενώ στα δυτικά διατηρούνται κάποιες υποδομές αναψυχής.

Σπηλαιοεκκλησιά Γέννησης του Χριστού

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide
Το ναΰδριο της Γέννησης του Χριστού στο Άγιο Σπήλαιο

Τo εκκλησάκι της Γέννησης του Χριστοῦ, καθολικό παλιού ασκηταριού συνυφασμένου με την παρακείμενη μονή Αγίου Διονυσίου, είναι κτισμένο στο βάθος μεγάλης βραχοσκεπής και δίπλα σε πηγή μόνιμης παροχής. Πιστεύεται ότι η θέση ήταν ένα από τα ασκηταριά όπου μόνασε ο άγιος Διονύσιος. Σήμερα ο χώρος είναι από τα πιο δημοφιλή σημεία του Ολύμπου.

Άγιος Νικόλαος Παλιάς Βροντούς

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide
Ο ναός του Αγίου Νικολάου στην Παλαιά Βροντού

Ο Άγιος Νικόλαος Παλιάς Βροντούς είναι μια μεγάλη τρίκλιτη, πετρόχτιστη κεραμοσκέπαστη βασιλική. Η στέγη στηρίζεται σε δύο παράλληλες σειρές από τέσσερις κολώνες, δεμένες μεταξύ τους με χαμηλούς πεσσούς και ξύλινα δοκάρια και καλύπτεται από ντόπια πλάκα. Η τοιχοποΐα είναι επίσης από ντόπιο ασβεστόλιθο, ενώ το καμπαναριό και το Άγιο Βήμα είναι κτισμένα από πωρόλιθο. Εσωτερικά φέρει ενδιαφέρον ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Η πρώτη εκκλησία στην θέση αυτή κτίστηκε γύρω στο 1700 και λέγεται ότι ήταν ξύλινη. Ο ναός χρησιμοποιήθηκε ως ενοριακός ναός της Παλαιάς Βροντούς και ανακατασκευάστηκε στη σημερινή μορφή του στα μέσα του 19ου αιώνα, για να ανακαινιστεί ξανά το 1879. Αν και ο οικισμός είναι πλέον ερειπωμένος, η εκκλησία διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο.

Παναγία στο Αγιονέρι Πέτρας

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide
Η εκκλησία της Παναγίας στο Αγιονέρι Πέτρας

Η εκκλησία της Παναγίας Πέτρας βρίσκεται στο Πετριλιώτικο ποτάμι, κάτω από το βυζαντινό οχυρό Καρακόλι. Το κτίσμα είναι νεώτερο και κατασκευάστηκε στο σημείο όπου αναβλύζουν μικρές πηγές μέσα στην κοίτη, οι οποίες αποκαλούνται Αγιονέρι.
Η θέση προσπελαύνεται από το Καρακόλι μέσω μιας μακριάς σειρά τσιμεντένιων σκαλοπατιών ή από το χώρο της μονής Πέτρας, από χωματόδρομο και κατηφορικό μονοπάτι. Η διέλευση του ποταμού εξασφαλίζεται από μεγάλο τσιμεντένιο γεφύρι.

Άγιος Νικόλαος Παλιάς Λεπτοκαρυάς

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide
Ο ερειπωμένος Άγιος Νικόλαος στην Παλιά Λεπτοκαρυά

Ενοριακός ναός της Παλιάς Λεπτοκαρυάς ήταν ο ερειπωμένος σήμερα ναός του Αγίου Νικολάου, μια μεγάλη τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική. Ο ναός βρισκόταν σε πλάτωμα με μεγάλα πλατάνια, κάπως έκκεντρα στον οικισμό, που ωστόσο χάρη στην παρουσία της εκκλησίας αποτελούσε βασικό στοιχείο της κοινωνικής ζωής του χωριού. Δίπλα στην εκκλησία υπήρχε ψηλό καμπαναριό. Τόσο ο ναός όσο και το καμπαναριό ήταν πετρόχτιστα, με μάλλον αμελή δομή και άφθονη χρήση κονίας.
Η στέγη του ναού κάηκε το 1900 περίπου και επισκεύαστηκε σύντομα, με άδεια και αρωγή της τότε τουρκικής διοίκησης. Ο ανακαινισμένος ναός αγιογραφήθηκε γύρω στα 1910.
Ατυχώς, μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, η ζωή της εκκλησίας, όπως και του χωριού, υπήρξε σύντομη. Το χωριό μετακινήθηκε χαμηλότερα, στη σημερινή θέση της νέςα Λεπτοκαρυάς και ο μεγάλος ναός υπέστη διαδοχικές ζημιές από την εγκατάλειψη και φυσικά αίτια. Σήμερα είναι εντελώς ερειπωμένος και το μόνο στοιχείο που λέει στον περαστικό ότι οι ψηλοί τοίχοι ανήκαν σε μεγάλη βασιλική είναι ένα αφανές ναΰδριο στο χώρο του παλιού ιερού.

Αγία Τριάδα Παλαιάς Συκαμινιάς

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide
Η Αγία Τριάδα στην Παλαιά Συκαμινιά

Ο ναός της Αγίας Τριάδας στην Παλαιά Συκαμινιά είναι μεγάλη τρίκλιτη βασιλική χωρίς τρούλο, με ιδιαίτερα ευρύχωρο πρόναο. Το κτίσμα ανήκει στον 18ο αιώνα και θεωρείται από μια τις πρώτες μεταβυζαντινές εκκλησίες της περιοχής. Το επίμηκες πετρόκτιστο κτήριο στέγεται με ξύλινα ζευκτά μεγάλου ανοίγματος και καλύπτεται με πλάκες του τοπικού πλακώδους ασβεστόλιθου. Κοντά στην είσοδο υψώνεται πυργοειδές κωδωνοστάσιο που φέρει πλάκα από λευκή πέτρα με κτητορική επιγραφή.
Η σκεπή είναι εσωτερικά κλεισμένη με καλοδουλεμένο ξύλινο ταβάνι, με έγχρωμα πλακίδια και ανάγλυφα καΐτια και μεγάλα φατνωτά διακοσμητικά ανάγλυφα. Οι πλευρές του ιερού επίσης στέγονται από συναρμοσμένες έγχρωμες σανίδες. Η όλη ξύλινη επένδυση συνθέτει ένα έργο μεγάλου όγκου και επιμέλειας.
Εσωτερικά, η εκκλησία είναι κατάγραφη με ωραία έργα τοπικών αγιογράφων του 18ου αιώνα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει η ιδιότυπη απεικόνιση του Άγιου Χριστόφορου, που εμφανίζεται ως κυνοκέφαλος.

Παναγία Καρυάς

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide
Η Παναγία Καρυάς

Το εξωκλήσι της Παναγίας, αφιερωμένο στην απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου, είναι κτισμένο σε ωραίο λιβάδι με πηγαίο νερό, μεσοδρομίς ανάμεσα στην Καρυά και τα υποαλπικά βοσκοτόπια του Ολύμπου. Πιστεύεται ότι στη θέση αυτή λειτούργησε μικρή μονή, άγνωστης ιστορικής διαδρομής. Στη θέση αυτή θεωρείται ότι βρέθηκε παλιά εικόνα της Παναγίας, που μεταφέρθηκε στη μονή Παναγίας Ολυμπιώτισσας Ελασσόνας, της οποίας αποτέλεσε το κτητορικό στοιχείο. Η εικόνα σήμερα φυλάσσεται στη μονή Ολυμπιώτισσας.

Άγιος Γεώργιος Καλυβίων

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide
Ο Άγιος Γεώργιος Καλυβίων

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στα Καλύβια βρίσκεται στα ΒΑ του οικισμού, μέσα σε μια απομονωμένη σήμερα ομάδα αγροικιών και κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων. Ο παλιός αυτός συνοικισμός των Καλυβιών είχε άλλοτε μόνιμη κατοίκηση και ο Αγιώργης ήταν η ενοριακή εκκλησία του. Το κτίσμα είναι μια μονόκλιτη δρομική βασιλική με δίρριχτη στέγη, που κτίστηκε το 1834 και ανακαινίστηκε το 2001. Το πετρόχτιστο καμπαναριό είναι νεώτερο.

Κοίμηση Θεοτόκου Πυθίου

Κοίμηση Θεοτόκου Πυθίου
Όλυμπος topoguide
Κοίμηση Θεοτόκου Πυθίου
(πατήστε για μεγέθυνση).

Η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Πύθιο είναι κοιμητηριακός ναός του χωριού. Πρόκειται για κτίσμα που υπέστη πολλές ανακαινίσεις και προσθήκες και εκτιμάται ότι η αρχική φάση του χρονολογείται στον 11ο-12ο αι. Η σημερινή μορφή του αντανακλά τις παρεμβάαεις της τελευταίας χρήσης του ναού κατά τον 18ο αιώνα, οπόταν η εκκλησία αποτελούσε το καθολικό μονής. Στην παλιότερη αυτή μονή ανήκει ο πετρόχτιστος περίβολος, το κυκλικό κωδωνοστάσιό και ένας ημιυπόγειος χώρος, ως κρύπτη. Η παλαιότερη φάση της τοιχογράφησης του ναού ανάγεται στον 16ο αι.
Το κτίσμα συντηρήθηκε πρόσφατα, με σκοπό την αντιμετώπιση της φθοράς των τοίχων, των αγιογραφιών και του τέμπλου.

Αγία Παρασκευή Κοκκινοπηλού

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide
Η Αγία Παρασκευή Κοκκινοπηλο

Η μεγάλη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, ενοριακός ναός του Κοκκινοπηλού, κτίστηκε το 1746. Η χρονολογία θεμελίωσής της αποτελεί και το παλαιότερο βεβαιωμένο τεκμήριο για τη δημιουργία του οικισμού ή πιθανότατα τη συσπείρωση προϋπαρχόντων συνοικήσεων ή καταυλισμών στη σημερινή θέση. Οπωσδήποτε, η Αγία Παρασκευή καταλαμβάνει κεντρική θέση στη γεωμετρία του χωριού.

Έρευνα, κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

ΟΛΥΜΠΟΣ – 60 διαδρομές

Ο οδηγός ΟΛΥΜΠΟΣ – 60 διαδρομές είναι ο πληρέστερος, ο πιο σύγχρονος και ο πλέον ενημερωμένος οδηγός του Ολύμπου. Το μεγάλο αυτό βιβλίο – 264 σελίδες, 65 χάρτες και 150 φωτογραφίες – καλύπτει όλες τις πλευρές του μυθικού βουνού: γεωγραφία, βλάστηση, χλωρίδα, πανίδα, μνημεία, καταφύγια και ορειβατικές διαδρομές, καθώς και αναλυτικά κεφάλαια για τη διάσωση, το ορεινό τρέξιμο, το ορειβατικό σκι, την αναρρίχηση και τον αναγκαίο εξοπλισμό.

Ο οδηγός καλύπτει 60 διαφορετικές ορειβατικές διαδρομές στον Όλυμπο. Πρακτικά, έχουν περιληφθεί όλα τα γνωστά και περισσότερο ή λιγότερο σημαδεμένα μονοπάτια του μεγάλου βουνού: όλες οι αναβάσεις στις κορυφές και τα καταφύγια, όλες οι μικρές δημοφιλείς πεζοπορίες και όλες οι μεγάλες διασχίσεις. Κάθε διαδρομή παρουσιάζεται μέσα από μια αναλυτική περιγραφή και ένα λεπτομερή χάρτη. Τα μετρητικά στοιχεία και η αξιολόγηση κινδύνων και δυσκολιών επιτρέπουν στον ορειβάτη να επιλέξει τη διαδρομή που αντιστοιχεί στις ικανότητές του.

ΟΛΥΜΠΟΣ – 60 διαδρομές
ΟΛΥΜΠΟΣ – 60 διαδρομές

Όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς, η δασολόγος Κατερίνα Ζαγκαρέτου και ο πολιτικός μηχανικός Τριαντάφυλλος Αδαμακόπουλος, ο οδηγός ΟΛΥΜΠΟΣ – 60 διαδρομές επιδιώκει να αναστήσει μέσα στον επισκέπτη του βουνού έναν Όλυμπο αντάξιο του μεγέθους ενός παγκόσμιου συμβόλου.

Ο Νίκος Νέζης, που υπογράφει τον εισαγωγικό χαιρετισμό, αξιολογεί το έργο ως σημείο αναφοράς στη βιβλιογραφία του Ολύμπου.

Ο οδηγός Όλυμπος – 60 διαδρομές είναι διαθέσιμος από το e-shop του topoguide.gr.

Οδηγός του Ολύμπου

Όλυμπος topoguide

Φωτογραφίες και περιγραφές εκκλησιών του Ολύμπου περιλαμβάνονται στην εφαρμογή Όλυμπος topoguide.

Ο οδηγός Όλυμπος topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android από το Play Store.

Ο οδηγός Όλυμπος topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Προμηθευτείτε τον οδηγό του Ολύμπου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.

Εξοπλισμένοι με τον μοναδικό σήμερα οδηγό για τον Όλυμπο Όλυμπος topoguide, εξερευνήστε άφοβα το βουνό των θεών.