Βλάστηση του Ολύμπου

Η βλάστηση του Ολύμπου παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία, τόσο μορφολογική όσο και σε σύνθεση ειδών, λόγω της μεγάλης υψομετρικής κλιμάκωσης και της ποικιλίας στο ανάγλυφο, το υπόστρωμα, την έκθεση και του μακραίωνου ιστορικού χρήσεων.

Καθώς η βλάστηση επηρεάζεται έντονα από το υψόμετρο και τις κλιματικές συνθήκες, διαφοροποιείται σαφώς σε επάλληλες ζώνες με τυπικά είδη. Στον Όλυμπο διακρίνουμε τη ζώνη των αείφυλλων πλατύφυλων, το ορεινό δάσος κωνοφόρων και οξιάς, τη ζώνη του Ρόμπολου, τα υποαλπικά λιβάδια και τις εγκάρσιες ζώνες των ρεματιών και μικρών ποταμών.

Αείφυλλα πλατύφυλλα

Οι χαμηλότερες ζώνες του βουνού καλύπτονται από μεσογειακή μακκία, μιά ενότητα από ψηλούς αείφυλλους και μερικούς φυλλοβόλους θάμνους, όπως πουρνάρια (Quercus coccifera), αριές (Quercus ilex), κουμαριές (Arbutus unedo), αγριοκουμαριές (Arbutus adrachnae), ρείκια (Erica sp.), χρυσόξυλα (Cotinus coggygria), κουτσουπιές (Cercis siliquastrum), γαύρους (Carpinus betulus), οστρυές (Ostrya carpinifolia), φράξους (ή μελιούς, Fraxinus ornus), σφεντάμια (όπως το Acer monspessulanum), ενώ η κοινή άρκευθος (Juniperus oxycedrus) εμφανίζεται συστηματικά στα πιο ξερά εδάφη.

Στη βόρεια και τη νότια πλευρά του βουνού συναντάμε μεγάλες συστάδες φυλλοβόλων δρυών (Quercus frainetto, Quercus petraea, Quercus pubescens).

Αντίθετα στις υπερβοσκημένες πλαγιές της δυτικής όψης κυριαρχεί η χαμηλή βλάστηση, με πυξάρια ψηλότερα και πουρνάρια στα χαμηλά, που σχηματίζουν πυκνές ομάδες μέσα στα λιβάδια. Φυσικά και εδώ υπάρχουν μεγάλες συστάδες ψηλής βλάστησης, στις ρεματιές και τις πιο απόκρημνες πλαγιές.

Ρεματιές και χείμαρροι

Σε όλη τη χαμηλή ζώνη, το ανάγλυφο αυλακώνεται από αναρίθμητες βαθειές ρεματιές, που οι περισσότερες έχουν συνεχή ροή καθ'όλη τη διάρκεια του έτους. Όλες οι ρεματιές, από τα 700 μέτρα υψόμετρο και μέχρι οι μισγάγγειες τους να αλλοιωθούν στη ζώνη των καλλιεργειών, είναι κατάφυτες από πλατάνια (Platanus orientalis), ιτιές (Salix alba και Salix cinerea) και άλλα είδη της παρόχθιας βλάστησης.

Το ορεινό δάσος

Από το υψόμετρο των 700 περίπου μέτρων, τα θαμνοτόπια δίνουν τη θέση τους σε δάση μαυρόπευκου (Pinus nigra) και μακεδονίτικου έλατου (Abies borisii-regis). Στη νότια και τη δυτική πλευρά του βουνού, το δάσος περιορίζεται στις χαραδρώσεις, ενώ οι πλαγιές είναι ως επί το πλείστον αποδασωμένες και τα πουρνάρια δίνουν σταδιακά τη θέση τους στα πυξάρια, που εμφανίζονται και στον υπόροφο των πευκοδασών.

Τα δάση των μαυρόπευκων καταλαμβάνουν κατά κανόνα τις ξηρές και πετρώδεις πλαγιές και αντικαθίστανται από οξιές (Fagus sylvatica) στις κοιλάδες που έχουν πλουσιότερο έδαφος και περισσότερη υγρασία. Πλούσιο μικτό δάσος με πεύκα, έλατα, δρύες, οξιές, φτελιές φυτρώνει στη χαράδρα του Ενιππέα. Τα διάκενα του δάσους καλύπτονται από πυκνές και ψηλές φτέρες.

Σε πολλές θέσεις χαμηλού και μέσου υψομέτρου, συχνά κοντά σε ανθρώπινες εγκαταστάσεις, όπως στο εκκλησάκι της Αγίας Κόρης ή στην παλαιά μονή Αγίου Διονυσίου, διατηρούνται μεγάλοι ίταμοι (Taxus baccata), δέντρο αρκετά σπάνιο που μοιάζει με έλατο και κάνει κόκκινους σαρκώδεις καρπούς.

Το Ρόμπολο

Πάνω από τα 1.700 μέτρα, το μαυρόπευκο δίνει τη θέση του στο Ρόμπολο (Pinus heldreichii), είδος πεύκου που αναγνωρίζεται εύκολα από το χονδρό φλοιό του, που σχίζεται σαν παζλ από μικρά ακανόνιστα πολύγωνα. Το δέντρο αυτό σχηματίζει αραιά δάση μέχρι τα 2.300 μέτρα, με πολλά γηραιά και αστραποκαμμένα άτομα, ενώ μικρά θαμνώδη ρόμπολα φθάνουν μέχρι τα 2.500 μέτρα.

Υποαλπικά λιβάδια

Πάνω από το δασοόριο, η βλάστηση είναι λιγοστή, λόγω της τραχύτητας των κλιματικών συνθηκών. Οι περισσότερες πλαγιές πάνω από τα 2.400 μέτρα είναι ξηρές και έρημες και καλύπτονται από κατακερματισμένους από τον παγετό βράχους, ανάμεσα στους οποίους φυτρώνουν τούφες από αγροστώδη. Στην περιοχή των κορφών υπάρχουν λίγα λιβάδια σε επίπεδες εκτάσεις, στο οροπέδιο των Μουσών και νοτιοανατολικά του Αγίου Αντώνη. Οι πλαγιές με μεγαλύτερες κλίσεις καλύπτονται από σάρες στις οποίες φυτρώνουν ελάχιστα φυτά με μακριούς και λεπτούς βλαστούς που έρπουν ανάμεσα στις πέτρες σε αναζήτηση εδάφους και υγρασίας. Λιγοστά φυτά τέλος είναι προσαρμοσμένα να ζουν στις σχισμές των κάθετων βράχων.