Η χλωρίδα του Γράμου

Η χλωρίδα του Γράμου

Η χλωρίδα του Γράμου αποτελείται από έναν ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό ειδών. Εκτιμάται ότι, παρόλη την απουσία ορισμένων βιοτόπων, όπως οι μεσογειακοί θαμνώνες και τα φρύγανα, που φιλοξενούν μεγάλο αριθμό ειδών, η βιοποικιλότητα της περιοχής ξεπερνά τα 1000 είδη και ενδεχομένως πλησιάζει τα 1500.

Από τη χλωρίδα του Γράμου
Γράμος
Στην κορυφή 2520
(πατήστε για μεγέθυνση).

Στη χλωρίδα του Γράμου περιλαμβάνονται αρκετά σπάνια ή και ενδημικά είδη. Έχουν καταγραφεί πολλά κεντροευρωπαϊκά είδη, όπως και πολλά ενδημικά της Βαλκανικής. Ανάμεσα στα πιο ενδιαφέροντα είδη περιλαμβάνονται τουλάχιστον 18 ελληνικά ενδημικά και 3 στενοενδημικά (είδη που βρίσκονται αποκλειστικά στο Γράμο), περίπου 70 βαλκανικά ενδημικά ή υποενδημικά.

Από τη χλωρίδα του Γράμου
Σούφλικας
Lilium albanicum
(πατήστε για μεγέθυνση).

Στα δάση και τα υποαλπικά λιβάδια θα βρούμε περισσότερα από 40 είδη ορχεοειδών. Περισσότερα για τις ορχιδέες της περιοχής στο ειδικό κεφάλαιο για τις Ορχιδέες του Γράμου.

Λιβάδια της μέσης ζώνης

Γράμος
Linum punctatum
Γράμος
Campanula patula
Γράμος
Cynoglossum columnae

Στο Γράμο, τα λιβάδια και τα ξέφωτα της ζώνης του δάσους έχουν πολύ πλούσια χλωρίδα. Τα περισσότερα είδη των βιοτόπων αυτών είναι γνωστά και στην νότια ορεινή Ελλάδα, ενώ πολλά ολοκληρώνουν στα βουνά μας μια ευρύτερη βαλκανική ή κεντροευρωπαϊκή εξάπλωση.

Αλπικά λιβάδια

Αναμφίβολα, ένας από τους πλουσιότερους σε ποικιλία ειδών βιοτόπους του Γράμου είναι τα λιβάδια που κατά σύμβαση λέμε αλπικά, δηλαδή οι γυμνές από ψηλή βλάστηση εκτάσεις ανάμεσα στη Γράμοστα (1380 μ.) και τις κορυφές (2000-2520 μ.). Τα λιβάδια του Γράμου απέχουν πολύ από το να αποτελούν έναν ενιαίο βιότοπο: μέσα στις στροφές του χρόνου και τις πτυχώσεις του αναγλύφου κρύβονται δεκάδες διαφορετικές καταστάσεις συνθηκών και συνεπώς οικοτόπων. Οι χιονούρες που χρονοτριβούν μέσα στις ρεματιές, τα ρυάκια που υπερχειλίζουν και μετατρέπουν για λίγους μήνες το ξερό γρασίδι σε υγρό λιβάδι, οι σκουρόχρωμοι βραχώνες που πυρακτώνονται το καλοκαιρινό μεσημέρι και οι μικρές λίμνες αποτελούν μερικούς από τους αναρίθμητους οικοτόπους των φαινομενικά ομοιόμορφων αυτών τοπίων. Και όλες αυτές οι καταστάσεις αποικούνται από τα συναφή είδη χλωρίδας.

Γράμος
Centaurea pichleri
Γράμος
Plantago alpina
Γράμος
Verbascum longifolium

Αν και υπάρχουν πολά είδη που τα συναντάμε σε ένα μεγάλο εύρος περιβαλλόντων, όπως η κοινή κενταύρια Centaurea pichleri ή το Plantago alpina, σε κάθε διαφορετικό συνδυασμό υψομέτρου, εδάφους, προσανατολισμού, ιστορικού χρήσης και περιβαλλοντικών καταστάσεων θα εντοπίσουμε διαφορετικά κυρίαρχα είδη. Για παράδειγμα, γύρω από τις στάνες - ακόμα και γύρω από τις θέσεις παλιών, μόλις ορατών εγκαταστάσεων - θα βρούμε τα πανύψηλα Verbascum longifolium, τα υγρά λιβάδια είναι κατάστικτα από τις πολύχρωμες Dactylorhiza sambucina, στα μαύρα πλουτώνια επικρατούν χρωματικά οι Viola albanica, ενώ η κορυφογραμμή του Σούφλικα φιλοξενεί αναπάντεχα πολλά Lilium albanicum.

Γράμος
Gentiana verna
Γράμος
Viola epirota
Γράμος
Geranium subcaulescens

Δύο από τα πιο χαρακτηριστικά φυτά των λιβαδιών του Γράμου είναι οι δύο ορεινές Γεντιανές, η Gentiana verna και η Gentiana lutea, με την τελευταία να έχει έντονη και σχεδόν διαρκή παρουσία, καθώς οι ψηλοί βλαστοί της ορθώνονται στο τοπίο σχεδόν όλο το χρόνο.

Γράμος
Γράμος: Πρίμουλες (Primula veris) απλωμένες στο λιβάδι του Φάγκου να στεγνώσουν
Την άνοιξη, τα λιβάδια είναι κατάσπαρτα από ανοιξιάτικες Πρίμουλες (Primula veris). Ο όρθιος βλαστός με τα κεκλιμένα κίτρινα άνθη και η πλούσια ροζέτα με τα σαρκώδη φύλλα συλλέγονται μανιωδώς από ντόπιους και Αλβανούς, αποξηραίνονται και εξάγονται σε μεγάλες ποσότητες για την παραγωγή φαρμακευτικών αφεψημάτων και καταπλασμάτων. Συγκεκριμένα, θεωρείται ότι το αφέψημα από τα "δρακάκια" - έτσι λέγονται τοπικά οι ανοιξιάτικες πρίμουλες - έχει αποχρεμπτικές, διουρητικές, αντιφλεγμονώδεις και ηρεμιστικές ιδιότητες και συνιστάται κατά της περικαρδίτιδας, του πονοκεφάλου, της αϋπνίας και της νευραλγίας, ενώ τα πέταλα των ανθέων διαθέτουν στυπτικές ιδιότητες και εφαρμόζονται ως επάλειψη για την πρόληψη της μόλυνσης των πληγών.

Γράμος
Daphne oleoides
Γράμος
Μύρτιλα

Από την άλλη, αξίζει να σημειώσουμε ότι τα αλπικά λιβάδια του Γράμου δεν είναι μια ορεινή έρημος, όπως τα βραχοτόπια των Κρητικών βουνών. Για τον άνθρωπο, τροφική σημασία έχουν κάποιες εδώδιμες πόες, όπως τα λάπατα, ενώ τα ζώα αναζητούν τους καρπούς των Daphne και τα μύρτιλα (Vaccinium myrtillus) που μπορεί να είναι τοπικά άφθονα.

Βραχώνες και πετροπλαγιές

Γράμος
Myosotis alpestris
Γράμος
Saxifraga adscendens
Γράμος
Sempervivum marmoreum

Ανάμεσα στα φυτά που συναντάμε στο Γράμο, πολλά είδη, όπως η Achillea abrotanoides, η Artemisia eriantha, η Saxifraga adscendens, η Saxifraga paniculata, η Euphorbia glabriflora και το Sempervivum marmoreum, ευδοκιμούν τόσο στα πλουτώνια, όσο και στους ασβεστόλιθους.

Βραχώνες και πετροπλαγιές ασβεστόλιθου

Γράμος
Aubrieta deltoidea
Γράμος
Pedicularis graeca
Γράμος
Edraianthus graminifolius

Τα πιο συνηθισμένα είδη των ασβεστολιθικών βράχων είναι η γνωστή από όλα τα ελληνικά βουνά Aubrieta deltoidea, το χαρακτηριστικό είδος των βαλκανικών ορέων Pedicularis graeca, ο βαλκανο-ιταλικός Edraianthus graminifolius, ο φίλος των πετροπλαγιών Cerastium banaticum subsp. speciosum, η Arabis alpina, ο Thymus boissieri και το τσάι του βουνού Sideritis raeseri.

Σάρες και πετροπλαγιές των κορυφών

Γράμος
Viola albanica
Γράμος
Viola velutina

Εκτός του Σούφλικα, του Γκούμπελ, των Αρενών και της Σκάλας, που είναι ασβεστολιθικοί όγκοι, οι άλλες κορυφές του Γράμου συντίθενται σχεδόν αποκλειστικά από πλουτώνια πετρώματα (οφιόλιθους, πρασινόλιθους και σερπεντίνες). Αν και οι πλαγιές τους δεν είναι απόκρημνες, έχουν αρκετή κλίση και καλύπτονται από μια διαδοχή από σάρες, κερματισμένους βραχώνες και φυσικές αναβαθμίδες εδαφογένεσης.

Γράμος
Anthemis tenuiloba
Γράμος
Aubrieta scardica
Γράμος
Erigeron glabratus

Η φυτοκάλυψη αυτών των οικοτόπων εμφανίζει μεγάλα κενά, που τα δημιουργούν στείρα εδάφη και βράχια. Ανάμεσα στα αγροστώδη της αλπικής ζώνης, θα εντοπίσουμε εύκολα μεγάλες ομάδες από Anthemis tenuiloba και Aubrieta scardica, βιόλες (Viola albanica και Viola velutina), αλπικά μη-με-λησμόνει (Myosotis alpestris subsp. suaveolens), αλλά και είδη των βράχων, όπως οι σαξιφράγες (Saxifraga adscendens και Saxifraga paniculata).

Πηγές και νερά στους πρασινόλιθους

Γράμος
Pinguicula balcanica
Γράμος
Pinguicula crystallina

Στο Γράμο έχουν καταγραφεί τα δύο σαρκοφάγα είδη του γένους Pinguicula: η Pinguicula balcanica, γνωστή από λίγες θέσεις στη Ελλάδα, καθώς και η πολύ πιο διαδεδομένη Pinguicula crystallina subsp. hirtiflora.

Γράμος
Geum coccineum
Γράμος
Narcissus poeticus
Γράμος
Cardamine acris

Σε θέσεις κοντά στις αλπικές λίμνες θα βρούμε κατά τόπους τα πορφυρά Geum coccineum και πολύ αφθονότερους νάρκισους (Narcissus poeticus). Μέσα στις υποαλπικές λίμνες, σε υψόμετρα χαμηλότερα από 2000 μ., ανάμεσα στα υδροχαρή φυτά, υψώνονται οι πανέμορφες Cardamine acris.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

topoguide Greece

Οδηγός του Γράμου

topoguide Greece
Φωτογραφίες και περιγραφές πολλών ειδών φυτών του Γράμου περιλαμβάνονται στον οδηγό Γράμος topoguide.

Ο οδηγός Γράμος topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android ως μία απο τις δεκάδες διαθέσιμες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Ο Γράμος περιλαμβάνεται στην ομάδα της Βόρειας Ελλάδας. Αποκτήστε τον οδηγό του Γράμου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.

Ο οδηγός Γράμος topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό του Γράμου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή, κάνοντας τη σχετική αγορά από την ομάδα της Βόρειας Ελλάδας.