Τα πουλιά του Στρατωνικού Όρους
Τα πουλιά του Στρατωνικού Όρους
Τμήμα μιας μεγάλης περιοχής με σπουδαίο οικολογικό ρόλο και πλούσια πανίδα, το Στρατωνικό Όρος προσφέρει ένα ήσυχο χώρο καταφυγής και αναπαραγωγής στα πουλιά των δασών. Η έλλειψη βραχωδών σχηματισμών και μεγάλων ανοιχτών εκτάσεων συμπληρώνεται από έναν σχεδόν φυσικό αγροτικό περίγυρο και μια μεγάλη ακτογραμμή.
Σε απόλυτους αριθμούς, η ποικιλία των ειδών πουλιών που συναντάμε εδώ είναι μικρή, ωστόσο το Στρατωνικό αποτελεί το μεγαλύτερο και ασφαλέστερο φυσικό καταφύγιο μέσα σε μια μεγάλη ζώνη, όπου οι εντάσεις από τον τουρισμό και οι αλλοιώσεις από τα μεταλλεία χρυσού αυξάνονται σταδιακά τις τελευταίες δεκαετίες.
Τα πουλιά στα δάση των αείφυλλων πλατύφυλλων
Από το ύψος της θάλασσας έως και ένα ασυνεχές όριο που μπορεί να φτάσει αρκετά ψηλά, το Στρατωνικό καλύπτεται από ένα μικτό δάσος αείφυλλων πλατύφυλλων. Μεγάλο μέρος του δάσους αυτού συντίθεται από πουρνάρια, σχίνα και κέδρα, ενώ αλλού κυριαρχεί η αριά. Στα περισσότερα βουνά της χώρας, η αριά σχηματίζει μικρές ή μεγαλύτερες συστάδες, αλλά τα δάση αριάς του Στρατωνικού έχουν ένα μάλλον ασυνήθιστο μέγεθος.
Στη ζώνη αυτή περιλαμβάνονται και όλες οι καλλιεργημένες εκτάσεις, παλιές και εν χρήσει, καθώς και οι απολήξεις των ρεμάτων, που συνήθως ρέουν μόνο εποχικά. Η μεγάλη αυτή ενότητα είναι εξαιρετικά σημαντική για τα πουλιά της περιοχής: εδώ παραχειμάζουν, τρέφονται όλο το χρόνο και καταφεύγουν στις μεγάλες ανοιξιάτικες και φθινοπωρινές κακοκαιρίες τα πουλιά των όμορων ζωνών.
Τυπικά πουλιά των γεωργικών και οικιστικών περιοχών είναι τα σπουργίτια (Passer domesticus και Passer montanus) και τα χελιδόνια (Σταβλοχελίδονο Hirundo rustica, Δενδροχελίδονο Hirundo daurica και Λευκοχελίδονο Delichon urbica), ο πανταχού παρών Σπίνος (Fringilla coelebs), οι Ασπροκώλες (Oeanthe oeanthe) και αρκετά είδη τσιροβάκου (όπως η Sylvia atricapila). Εδώ επίσης κυνηγούν σχεδόν όλα τα αρπακτικά της περιοχής (Φιδαετός, Διπλοσάινο, Σπιζαετός, Γερακίνα κλπ).
Τα πουλιά των δρυοδασών
Το μεγαλύτερο μέρος των δρυοδασών του Στρατωνικού αποτελείται από αμιγείς συστάδες ώριμων σπερμοφυών δρυών (δηλ. δέντρων που έχουν προκύψει από φυσική αναγέννηση μέσω της βλάστησης των καρπών). Τα δάση αυτά είναι πολύτιμα για την άγρια ζωή και ειδικότερα για την ορνιθοπανίδα, καθώς εμφανίζουν ποικίλα χαρακτηριστικά που τα κάνουν κατάλληλα για διημέρευση, φωλεοποίηση, διατροφή, διαχείμανση και θήρευση.
Στα δρυοδάση θα βρούμε την μεγαλύτερη ποικιλότητα πουλιών όλης της περιοχής, με πιο αξιοσημείωτα δύο είδη δρυοκολαπτών (Dendrocopos syriacus και Dendrocopos medius) και είδη που σχετίζονται με το ώριμο δάσος, όπως ο Δεντροτσομπανάκος (Sitta europea), ο Καμποδεντροβάτης (Certhia bracbydactyla) και ο Κοκκοθραύστης (Coccothraustes coccotbraustes). Μικρότερα πουλιά, όπως ο Τρυποφράχτης (Troglodytes troglodytes), οι Παπαδίτσες (Periparus και Parus sp.) και ο Κοκκινολαίμης (Erithacus rubecula) αξιοποιούν τον πλούσιο υπόροφο του φυσικού αυτού συστήματος, ενώ μεγαλύτερα στρουθιόμορφα, όπως η Τσίχλα (Turdus viscivorous) και ο Κότσυφας (Turdus merula) βρίσκουν τροφικές ευκαιρίες στους καρποφόρους θάμνους που αφθονούν στη ζώνη αυτή.
Το δρυοδάσος φιλοξενεί άλλωστε μεγάλους αριθμούς εντόμων, μικρών ερπετών και άλλων οργανισμών, που αποτελούν τη βασική λεία των μεσαίων αρπακτικών. Έτσι αρπακτικά, όπως ο Φιδαετός (Circaetus gallicus), ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus), το Ξεφτέρι (Accipiter nisus), το Σαΐνι (Accipiter brevipes), το Διπλοσάινο (Accipiter gentilis), η Γερακίνα (Buteo buteo) και το Βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus) κυνηγούν συστηματικά στη ζώνη αυτή.
Τα πουλιά στα μικτά δάση φυλλοβόλων
Ανάμεσα στους ψηλούς θαμνώνες των αειφύλλων (πουρνάρια, αριές, κέδρα και σχίνα) και του αμιγούς δάσους οξιάς, απλώνεται μια μεταβατική ζώνη που συντίθεται από μικτές συστάδες δρυός και οξιάς, με διάσπαρτα άτομα καστανιάς. Η ζώνη αυτή καλύπτει τις μεσαίες υψομετρικά πλαγιές του Στρατωνικού και έτσι περιλαμβάνει και το μέσο ρου σχεδόν όλων των ρεμάτων, δηλαδή το τμήμα των ρεματιών που έχουν ροή, μόνιμη ή παροδική (ψηλότερα, δεν έχει σχηματιστεί ακόμα ροή και χαμηλότερα, το νερό χάνεται μέσα στις αλλουβιακές αποθέσεις). Στην ίδια ζώνη θα βρούμε και τα παλιά χωράφια, που τώρα έχουν γίνει άγρια λιβάδια με ψηλές πόες.
Η ζώνη των μικτών φυλλοβόλων είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες ενότητες από οικολογικής σκοπιάς και όπως είναι φυσικό φιλοξενεί μια μεγάλη ποικιλότητα πουλιών. Χαρακτηριστικό πουλί της ζώνης είναι η Κίσσα (Garrulus glandarius), που με τις αέναες μετακινήσεις της συγκομίζει τους καρπούς των άφθονων καρποφόρων. Άλλα τυπικά είδη των ζωνών αυτών είναι ο Αιγίθαλος (Aegithalus caudatus), η Καστανοπαπαδίτσα (Poecile palustris) και η Γαλαζοπαπαδίτσα (Cyanistes caeruleus), ενώ στις ρεματιές κρύβονται το Αηδόνι (Luscinia megarhyncbos) και το Ψευταηδόνι (Cettia cetti).
Τα πουλιά του δάσους οξιάς
Η ανώτερη ζώνη του Στρατωνικού καλύπτεται από αμιγές δάσος οξιάς. Αν και η υψηλή συγκόμωση δημιουργεί ένα σκοτεινό και φαινομενικά αδιαπέραστο δάσος, στην πραγματικότητα το δάσος της οξιάς έχει πολύ αραιότερη δομή από άλλα δάση, όπως των κωνοφόρων. Επιπλέον, στις λιγότερο κεκλιμένες θέσεις συναντάμε μικρά ή μεγαλύτερα διάκενα, αποτέλεσμα υλοτομιών με σκοπό τη δημιουργία αγροτικών εγκαταστάσεων ή ακόμα και απλών χώρων συγκέντρωσης ξυλείας. Τα διάκενα αυτά συνιστούν πολύτιμα στοιχεία της δομικής ποικιλότητας.
Το δάσος της οξιάς φιλοξενεί ένα αξιόλογο υποσύνολο των ειδών του δρυοδάσους, και επιπλέον είδη που αξιοποιούν τις ευκαιρίας διατροφής που παρέχουν τόσο οι άφθονοι καρποί της, όσο και ο πιο μαλακός, γεμάτος τρύπες και έντομα, κορμός της: εδώ θα βρούμε τον δυσεύρετο Λευκονώτη (Dendrocopos leucotos, γύρω στα 1000 ζευγάρια στην Ελλάδα).
Τα πουλιά στις αναδασώσεις κωνοφόρων
Οι αναδασώσεις κωνοφόρων καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος της χερσονήσου της Μπροστόμιτσας. Πρόκειται πλαγιές που έχουν διαμορφωθεί βαθμιδωτά με χωματουργικές μηχανές, και όπου έχουν φυτευτεί διάφορα είδη κωνοφόρων, τόσο ελληνικά (Τραχεία πεύκη Pinus brutiä, Χαλέπιος πεύκη P. halepensis και Μαύρη πεύκη P. nigra), όσο και ξενικά (από το ευρωπαϊκό Pinus maritima έως και το αμερικάνικο Pinus radiata).
Όπως και σε όλες τις άλλες περιοχές όπου έχουν γίνει αναδασώσεις με κωνοφόρα, και εδώ το προκύπτον δάσος είναι εξαιρετικά φτωχό σε άγρια ζωή - από μύκητες μέχρι έντομα - και έτσι αποτελεί ένα περιβάλλον ιδιαίτερα αδιάφορο για τα πουλιά, που το περιτρέχουν αλλά δεν το αποικούν. Το πιο αξιοσημείωτο είδος της ζώνης αυτή είναι ο Αετομάχος (Lanius collurio), που αξιοποιεί τις λιγοστές ευκαιρίες των ζωνών μετάβασης από το τεχνητό δάσος στο φυσικό περίγυρο.
Τα πουλιά της ακτής
Οι βιότοποι της παράκτιας ζώνης της περιοχής του Στρατωνικού συμπληρώνουν - στο ήδη πλούσιο ορεινό οικοσύστημα - αρκετά νέα και ιδιαίτερα στοιχεία: μεγάλες αμμώδεις και χαλικώδεις παραλίες, μια εκτεταμένη βραχώδη ακτή, που γίνεται πιο απόκρημνη στη χερσόνησο της Μπροστόμιτσας, αλλά και εκβολές ποταμών και μικρούς υφάλμυρους υγρότοπους.
Στη ζώνη αυτή θα παρατηρήσουμε τα τυπικά πουλιά της ακτογραμμής: την περίοδο που ησυχάζουν οι παραλίες θα δούμε αρκετούς Ποταμοσφυριχτές (Charadrius dubius) να περιδιαβαίνουν την αμμουδιά, στα λιμάνια θα παρατηρήσουμε μικρές ομάδες από Καστανοκέφαλους γλάρους (Larus ridibundus), ενώ στα βράχια θα εντοπίσουμε εύκολα τις μαύρες σιλουέτες των Κορμοράνων (Phalacrocorax carbo).