Οι μονές του Νοτίου Πηλίου

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Παρόλη την ασαφή και κερματισμένη σε επιμέρους ενότητες γεωγραφία και την πενία των φυσικών πόρων, σε σχέση με το γεμάτο δάση και νερά κυρίως Πήλιο, το νοτιότερο τμήμα της χερσονήσου έχει να επιδείξει σημαντικό αριθμό μοναστικών συγκροτημάτων, επιβεβαιώνοντας έτσι το διττό λόγο ύπαρξής τους - αλλού οι μονές είναι διαχειριστές του πλούτου και αλλού συνιστούν αληθινά καταφύγια και ερημητήρια.

Προφανώς, το Νότιο Πήλιο υπήρξε τόπος καταφυγής: τα μοναστήρια που άνθισαν στις νησίδες Αλατάς και Παλαιό Τρίκερι είχαν πολύ διαφορετικό ρόλο και λειτουργία από τις μεγάλες μονές του κεντρικού Πηλίου, όπως η μονή Μακρινιτίσσης. Ανάλογος υπήρξε ο προσανατολισμός των μονών Αγίου Νικολάου, Αγίου Σπυρίδωνα και Αγίου Αθανασίου κοντά στου Πάου, τις Μούσγες και το Προμύρι αντίστοιχα, αλλά και η απομονωμένη μονή Αγίου Δημητρίου στις έσχατες ακτές του Αιγαίου.

Mονή Αγίου Νικολάου στου Πάου

Η μονή Αγίου Νικολάου στου Πάου ιδρύθηκε τον 18ου αι. Το καθολικό είναι μεγάλη τρουλαία βασιλική αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο. Η μονή ερημώθηκε και υπέστη σημαντικές φθορές, έως ότου στο 1985 παραχωρήθηκε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, που ίδρυσε εκεί το Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο του.

Ο χώρος αναπλάσθηκε, τα κτίρια της μονής αναπαλαιώθηκαν και ανακατασκευάστηκαν, ενώ προσθέθηκαν και νέες πτέρυγες. Το συγκρότημα βρίσκεται υπό τη διαχείριση της Εταιρείας Αξιοποίησης της Περιουσίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και λειτουργεί όλο τον χρόνο, φιλοξενώντας τις πανεπιστημιακές δραστηριότητες, αλλά και θερινά σχολεία και πολιτιστικά δρώμενα.

Mονή Ευαγγελίστριας στο Παλαιό Τρίκερι

Η μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου πιστεύεται ότι ιδρύθηκε πάνω στα θεμέλια βυζαντινού ναού. Η περίοδος ίδρυσης του κοινοβίου ανάγεται αρχές του 18ου αι. (1725), αλλά το σημερινό κτηριακό συγκρότημα είναι πολύ μεταγενέστερο (του 19ου αι.). Το καθολικό είναι μεγάλη βασιλική αγιορίτικου τύπου με τρούλο. Το φρουριακού τύπου σύνολο των κελιών, που φτάνουν τα 100, περιβάλει πανταχόθεν το καθολικό.

Η μονή δεν γιορτάζει στις 25 Μαρτίου, μέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, αλλά στις 10 Σεπτεμβρίου, ημερομηνία της εύρεσεως της εικόνας της κτήτορος.

Μεσούντος του 20ού αιώνα, τα κελιά της μονής έδωσαν καταφύγιο σε χιλιάδες γυναίκες αριστερών οικογενειών ή πεποιθήσεων, που από το 1948 μέχρι το 1953 βρέθηακν εδώ εξόριστες, ζώντας στην ανοιχτή φυλακή του νησιού.

Δέκα χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του 1960, ο Alfons Hochhauser, περιπλανώμενος Αυστριακός που έζησε και πέθανε στην πηλιορείτικη ύπαιθρο, νοικίασε το μοναστήρι και το μετέτρεψε σε έναν ασυνήθιστο ξενώνα, όπου προσέφερε σε πλούσιους και διάσημους φιλοξενούμενους τη δική του εκδοχή για έναν εξαιρετικά φυσικό, σχεδόν πρωτόγονο, τρόπο ζωής.

Σήμερα, η μονή είναι έρημη, κάποια από τα κελιά ωστόσο διατίθενται για διαμονή. Η προσπέλαση της μονής γίνεται με μονοπάτι, από το μικρό αγκυροβόλι, όπου δένει το καραβάκι από τον Αλογόπορο.

Μονή Αγίων Τεσσαράκοντα

Παλιά μονή του 18ου αι., χτισμένη στο λαιμό της νησίδας Αλατάς. Η μονή προστατεύεται από φρουριακό περίβολο, που στα ανατολικά και δυτικά είχε δύο ορόφους κελιών.
Το καθολικό είναι μονόκογχος καμαροσκέπαστος ναός χωρίς τρούλο. Εσωτερικά είναι άγραφος, με απλό ξύλινο τέμπλο.
Η μονή είναι εγκατελειμένη και σε κακή κατάσταση.

Μονή Αγίου Σπυρίδωνα στο Προμύρι

Η μονή Αγίου Σπυρίδωνα είναι κτισμένη σε μικρό πλάτωμα, κοντά στον παλιό αγροτικό συνοικισμό Βουδίν, πάνω από τη μεγάλη ρεματιά που εκβάλλει στον Πλατανιά. Η περίοδος συγκρότησης της μονής είναι άγνωστη και μας είναι γνωστή μόνο η μεγάλη ανακατασκευή του 1834, μετά την πλήρη καταστροφή από τους Τούρκους.

Διαβάστε περισσότερο στη σελίδα Μονή Αγίου Σπυρίδωνα.

Παναγία Τουρκογιάννη Νεοχωρίου

Η εκκλησία της Παναγίας Τουρκογιάννη βρίσκεται στη ανώτερη ζώνη της κοιλάδας του Παναγιώτικου και ανήκει στην περιοχή του Νεοχωρίου. Υπήρξε καθολικό μικρής μονής, για τη ζωή κα ιτη δράση της οποίας ελάχιστα είναι γνωστά.

Διαβάστε περισσότερα στη σελίδα Παναγία Τουρκογιάννη Νεοχωρίου.

Μονή Αγίου Ιωάννη Προδρόμου Συκής

Η μονή Αγίου Ιωάννη Προδρόμου κτίστηκε προεπαναστατικά με χορηγία των αδελφών Μπασδέκη, που υπήρξαν οπλαρχηγοί της περιοχής του Πηλίου. Το κτηριακό μέρος ολοκληρώθηκε το 1795 σε αγροτική έκταση δυτικά της Συκής. Την κατασκευή ανέλαβαν Ζουμπανιώτες μάστορες, που είχαν ήδη εκτελέσει πολυάριθμα έργα στη Μαγνησία. Τα περισσότερα διακοσμητικά θέματα φιλοτεχνήθηκαν από τον γλύπτη Σπύρο Μήλιο.

Η μονή καταστράφηκε το 1822 και ανακαινίσθηκε το 1835 από ντόπιους μαστόρους. Η νέα μονή φιλοξένησε μικρή ανδρική κοινότητα μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, οπόταν και εγκαταλείφθηκε.

Μετά από πολύχρονη προσπάθεια αναστήλωσης, η μονή επαναλειτούργησε το 1984, ως γυναικείο κοινόβιο. Η μονή είναι ακόμα ενεργή και αναβαθμίζεται κτηριακά.

Μονή Αγίου Δημητρίου Νεοχωρίου

Μικρή εγκαταλελειμένη μονή στις ακτές του Αιγαίου, σε περιοχή που βρίσκεται μεταξύ των κτηματικών ζωνών της Συκής και του Νεοχωρίου. Το καθολικό είναι μονόκλιτος ναός με δίρριχτη ηστέγη και πλαισιώνεται από την δυτική και τη νότια πλευρά από επιμήκεις στοές, που χρησίμευαν ως χώροι συνεστίασης και αποθήκευσης. Υπάρχει ένας κατοικήσιμος χώρος.

Μονή Αγίου Αθανασίου Λαύκου

Η μονή Αγίου Αθανασίου Λαύκου είναι κτισμένη σε λιβάδι, στο μέσο ρου της ρεματιάς Αξυλίθρα, που εκβάλει στην Πάλτση. Πρόκειται για μονή του τέλους του 18ου αιώνα, με φρουριακό περίβολο.

Διαβάστε περισσότερα στη σελίδα Μονή Αγίου Αθανασίου Λαύκου.

Μονή Αγίου Νικολάου Μηλεών

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου κοντά στην τοποθεσία Παυλάκια στις Μηλιές υπήρξε καθολικό παλιάς μονής, από την οποία δεν σώζονται παρά ελάχιστα λείψανα.

Διαβάστε περισσότερα στη σελίδα Μονή Αγίου Νικολάου Μηλεών.