Ανακαλύψτε την Ανατολική Μάνη

Ένα περίγραμμα

Η Ανατολική Μάνη καλύπτει όλη την προσηλιακή πλευρά της χερσονήσου της Μάνης, από το Γύθειο μέχρι το Ταίναρο. Η επιμήκης αυτή ζώνη περιορίζεται γεωγραφικά ανάμεσα στην κορυφογραμμή του Σαγγιά και το πέλαγος, το όριο του οποίου είναι μια αλληλουχία από βραχώδεις πλαγιές που καταλήγουν σε απόκρημνες, πρακτικά απρόσιτες, ακτές.

Σε γενικές γραμμές, το τοπίο της ανατολικής πλευράς είναι ένα καθρέφτισμα του τοπίου της δυτικής Μάνης: στο βορρά, οι απολήξεις του Ταϋγέτου, ο δύσβατος Ζυγός στα δυτικά και τα πολυσχιδή Λυκοβούνια στα ανατολικά, μοιάζουν με ένα τυπικό ορεινό πεδίο, φτιαγμένο από δάση, κοιλάδες, ρεματιές και μικρά ή εφήμερα ποτάμια. Και όπως η Δυτική Μάνη εμπλουτίζεται με την Αβία, έτσι και η Ανατολική προσεταιρίζεται τα Μπαρδούνια και το Μαλεύρι, πλούσια και πολύπλευρα μπροστά στο ελάχιστο τοπίο της νότιας Μάνης.

Χάρη στον μεγάλο περιμετρικό δρόμο που περιβάλει τη Μέσα Μάνη και αναστομώνεται στη ζεύξη Αρεόπολης-Γυθείου, η εμβέλεια του Γυθείου απλώνεται σε όλη τη Μάνη. Το Γύθειο είναι έτσι ένας πολυπρόσωπος πυρήνας, κώμη της θάλασσας και της ενδοχώρας ταυτόχρονα. Η ατμόσφαιρά του απηχεί τη Μάνη, αλλά ο προσανατολισμός του ήταν και παραμένει προς το βορρά.

Νότια και δυτικά από το Γύθειο, το ανάγλυφο γίνεται απότομα στριφνό και δυσνόητο, το τοπίο παραμένει όμως ακόμα φιλικό, κάνοντας το κάστρο του Πασαβά να μοιάζει αναχρονιστική υπερβολή.

Ωστόσο, ελάχιστα πιο νότια, ήδη απο τον Αγερανό, τα κουνάβια των λόφων αφήνουν βρυχηθμούς λεόντων. Και μόλις πέσουμε στη λεκάνη του Κότρωνα, απέναντι στη γεμάτη ρόζους και κακοκοτοπιές ράχη του Σαγγιά, καταλαβαίνουμε ότι από το διάσελο Ζυγού-Σαγγιά, από όπου περνούν οι προαιώνιοι δρόμοι προς την Αρεόπολη, αρχίζει ο κόσμος της βαθειάς Μάνης.

Αν και η διάβαση αυτή έχει υψόμετρο μόλις 160 μ. και εξυπηρετείται από πολλά παράλληλα και ευκολοπάτητα περάσματα, αποπνέει μια άπιαστη απειλή. Δεν είναι το ανάγλυφο ή το υψόμετρο που στοιχειώνουν το πέρασμα προς τη Μέσα Μάνη: είναι το δέος που προκαλούσε το όνομα αυτής της ράτσας ακατάβλητων πολεμιστών, η φήμη αιώνων και ανάμνηση της μάταιης προσπάθειας εξημέρωσής τους. Η αληθινή Μάνη, άνυδρη, άγονη και γεωγραφικά αδιέξοδη - και παράλληλα, φτωχιά και άγρια - ξεκινά από εδώ, από τα τελευταία στηρίγματα του έλλογου και του εξευγενισμένου: τον Πύρριχο, την Καρυούπολη, το Βαχό. Κατά μήκος του Σαγγιά, στις κάπως πιο ομαλές απολήξεις του προς το Μεσσηνιακό κόλπο και στη στενή βιώσιμη λουρίδα προς τον Λακωνικό, αναπνέει η Μέσα Μάνη.

Η ανατολική πλευρά είναι ακόμα πιο φτωχή και άγρια από τη δυτική, αν είναι δυνατόν να διακρίνει κανείς την καλύτερη ανάμεσα σε δύο περιοχές χωρίς καλλιεργήσιμα εδάφη, νερό, ενδοχώρα, ορεινούς πόρους και επικοινωνίες.

Οπως και στη δυτική όχη του Σαγγιά, έτσι και στην προσήλια πλευρά δεν εγκαταστάθηκε ποτέ κανένας πραγματικά ορεινός οικισμός. Μοναδικές προκεχωρημένες συνοικήσεις είναι οι μεγάλες αλλά εποχικές εγκαταστάσεις των κτηνοτρόφων και κάποια ιδιαίτερα σημεία, όπως η μονή Κουρνού - εδώ το στοιχείο έλξης ήταν φυσικά το νερό - και ο Προφήτης Ηλίας - χάρη στα λατομεία του υπέροχου antico rosso.

Τέλος, όπως και στα δυτικά είναι δύσκολο σήμερα να διακρίνει κανείς κάποιο τοπικό κέντρο. Ακόμα και εκεί όπου ο τουρισμός έχει κάνει δειλά την εμφάνισή του, μόλις που συγκροτείται ένας ελάχιστος εμπορικός πυρήνας. Το Σκουτάρι, ο Κότρωνας, το Φλομοχώρι, η Λάγια και η Κοκκάλα μοιράζονται από ένα ή δύο εμπορικά, ένα φούρνο και κάποιο κατάστημα βασικού εξοπλισμού της οικοδομής και των αγροτικών δραστηριοτήτων.

Τα χωριά της Ανατολικής Μάνης

Το οικιστικό σύστημα της Ανατολικής Μάνης σχηματίζεται από περισσότερα από 100 χωριά.
Περισσότερα για τα πιο ξεχωριστά χωριά της περιοχής στο κεφάλαιο Τα χωριά της Ανατολικής Μάνης.

Πεζοπορικές διαδρομές στην Ανατολική Μάνη

Στο πλαίσιο παλαιότερου προγράμματος ανάδειξης των πεζοπορικών δυνατοτήτων της Μάνης, σηματοδοτήθηκαν σχετικά πρόσφατα 10 βασικές διαδρομές στην Ανατολική Μάνη.
Περισσότερα στο κεφάλαιο Τα μονοπάτια της Ανατολικής Μάνης.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος