Ανακαλύψτε τη Μάνη

Μάνη topoguide

Το γεωγραφικό περίγραμμα

Η Μάνη καταλαμβάνει το γεωγραφικό χώρο που σχηματίζει η μεσαία από τις τρεις χερσονήσους της Νότιας Πελοποννήσου και έχει σαν όρια στα δυτικά το Μεσσηνιακό κόλπο και ανατολικά το Λακωνικό κόλπο. Το βόρειο όριο της Μάνης, έτσι όπως την εννοούμε σήμερα, βρίσκεται πάνω σε μια ασαφή γραμμή που ξεκινά δυτικά από τη Βέργα, κοντά στα νότια προάστια της Καλαμάτας και μέσα από το συγκεχυμένο ανάγλυφο του Καλαθίου φτάνει στην κορυφογραμμή του Ταϋγέτου, από όπου με μια διαγώνια τομή συναντά την πεδινή ζώνη βόρεια από το Γύθειο. Στα νότια η Μάνη ολοκληρώνεται στο απομονωμένο ακρωτήριο του Ταινάρου (Κάβο Ματαπά), νοτιότερο άκρο της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Ο Ταΰγετος και η κορυφογραμμή του Ζυγού σχηματίζουν το ανατολικό όριο της Μάνης με τη Λακωνία

Ορεογραφικά, η ορεινή ζώνη της Μάνης περιλαμβάνει την κορυφογραμμή του Ταϋγέτου, τον όγκο του Ζυγού και την κορυφογραμή του Σαγγιά. Ανθρωπογεωγραφικά, η έκταση της Μάνης χωρίζεται στην Ανατολική Μάνη ή Προσηλιακή Μάνη, που εμπίπτει στη Λακωνία, και στην Δυτική Μάνη ή Aποσκιερή ή Aποσκιαδερή Μάνη, που βλέπει στο Μεσσηνιακό Κόλπο. Περαιτέρω, στη Δυτική Μάνη διακρίνουμε την Έξω Μάνη και τη Μέσα Μάνη (ή Κακαβούλια), ενώ συχνά η ανατολική Μάνη αναφέρεται και ως Κάτω Μάνη.

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Ο Ζυγός σβήνει πάνω από το Οίτυλο, από όπου ξεκινά ο άδεντρος Σαγγιάς, που φτάνει μέχρι το Ταίναρο

Το ιστορικό περίγραμμα

Το όνομα Μάνη προέρχεται από τον όρο Μαΐνη που είναι γνωστό από τον 10ο αι., και αναφέρεται τόσο στη γεωγραφική περιοχή, όσο και στην εκκλησιαστική περιφέρεια, που λεγόταν Επισκοπή Μαΐνης.

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Το ακρωτήριο Τηγάνι, όπου το ομώνυμο βυζαντινό κάστρο

Ολόκληρη η Μάνη κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια. Ήδη στα ομηρικά έπη αναφέρονται αρκετές πόλεις, όπως ο Οίτυλος, η Καρδαμύλη και το Γύθειο. Όλη η περιοχή ενέπιπτε στις ζώνες επιρροής των αρχαίων πόλεων Σπάρτη και Φαρραί (σημ. Καλαμάτα), που διατηρούσαν σημαντικά καταφύγια και επίνεια στο κρυπτικό ανάγλυφο και την δυσπρόσιτη ακτογραμμή της χερσονήσου. Η οικιστική και παραγωγική ακμή της περιοχής συνεχίζεται στα ρωμαϊκά χρόνια, αλλά και στην περίοδο του Βυζαντίου.

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Ο ναός της Αγίας Βαρβάρας (12ος αι.) στην Έρημο, κοντά στο Μέζαπο

Στα μεταβυζαντινά χρόνια, η Μάνη διατήρησε την αυθεντικότητα των μνημείων της, καθότι ουδέποτε εγκαταστάθηκαν Τούρκοι στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα, οι εξαιρετικά σημαντικοί ναοί της βυζαντινής περιόδου δεν καταστράφηκαν ή τροποποιήθηκαν, αλλά συμπληρώθηκαν με αναρίθμητα ξωκλήσια. Έτσι, σήμερα η Μάνη αποτελεί ένα - κυριολεκτικά - ανοιχτό μουσείο βυζαντινής ναοδομίας: είναι γνωστές περισσότερες από 1.800 εκκλησίες βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων.

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Ο πύργος του Γρηγοράκη, ο φύλακας του Ταινάρου

Βασικό χαρακτηριστικό στοιχείο του μανιάτικου τοπίου είναι οι πύργοι και τα πυργόσπιτα, εντυπωσιακά, πολυόρωφα κτίσματα, που αποσκοπούσαν τόσο στην προστασία της οικογένειας που τους ύψωνε, όσο και στην προβολή της οικονομικής και κοινωνικής δύναμής της. Όλοι οι οικισμοί της Μάνης, από την πλούσια Αβία μέχρι το φτωχό Ταίναρο, είναι κατάσπαρτοι με επιβλητικές και αυστηρές μορφές ψηλών πύργων του 18ου και 19ου αιώνα. Μερικοί οικισμοί, όπως η Βάθεια, αποτελούνται σχεδόν αποκλειστικά από πύργους.

Η κατοίκηση

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Αρεόπολη, η ιστορική πρωτεύουσα της Μάνης

Κυρίως λόγω των έντονα κερματισμένων φυσικών πόρων, αλλά και για ιστορικούς λόγους, η κατοίκηση είναι διάσπαρτη, κατατμημένη σε πολλούς - περίπου 500 - μικρούς οικισμούς, πολλοί από τους οποίους δεν κατοικούνται σήμερα. Κυριότεροι οικισμοί είναι οι κώμες Καρδαμύλη, Αρεόπολη και Γύθειο, που έχουν διοικητικό ρόλο - η Καρδαμύλη είναι έδρα του δήμου Δυτικής Μάνης, ενώ ο δήμος Ανατολικής Μάνης έχει ιστορική έδρα την Αρεόπολη και φυσική έδρα το Γύθειο. Ο Κάμπος Αβίας είναι επίσης το ιστορικό τοπικό κέντρο της Αβίας, σήμερα επισκιασμέος από την ακτινοβολία της Καλαμάτας.

Η φύση

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Ελαιώνας στην Κάτω Γαρδενίτσα

Προστατευμένη από τις εξωτερικές επιρροές, αλλά πλήρως κατακτημένη από τα δικά της παιδιά, η Μάνη δεν έχει ούτε εκατοστό που να μην το πάτησε και το αξιοποίησε ο άνθρωπος. Το τοπίο της, πρόσχαρο και φωτεινό, αντανακλά τη βαθειά επίδραση μιας κοινωνίας που προσπάθησε να επιβιώσει μέσα σε έναν πάμφτωχο και δύστροπο τόπο.

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Γερακίνα (Buteo buteo) στο Σαγγιά

Παρόλη αυτή την φαινομενική αντιπαράθεση ανθρώπου-φύσης, είναι πολύ ενδιαφέρον ότι οι παραδοσιακές τεχνικές αξιοποίησης των πόρων, ακόμα και σε συνθήκες βαθειάς ένδειας, άφησαν αρκετές ευκαιρίες στην άγρια ζωή. Έτσι, η Μάνη είναι από τις λίγες περιοχές στην Ελλάδα που φιλοξενεί τσακάλια (Canis aureus). Ο πληθυσμός τσακαλιών της Μάνης είναι βιώσιμος και αποτελεί τον μοναδικό φυσικό πληθυσμό άγριου ζώου μεγαλύτερου από την αλεπού που κατάφερε να επιβιώσει σε άγρια κατάσταση στην Πελοπόννησο.

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Κοράκι (Corvus corax) στο Ταίναρο

Η ορνιθοπανίδα της περιοχής είναι επίσης αξιόλογη, καθώς η Μάνη είναι από τους σημαντικότερους χερσαίους σταθμούς στις μεταναστευτικές διαδρομές των αποδημητικών πουλιών. Τα πιο κοινά είδη αρπακτικών, όπως τη Γερακίνα, θα τα δούμε παντού, ενώ τις κορυφογραμμές περιδιαβαίνουν μικρές ομάδες από κοράκια.

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Fritillaria davisii, ενδημικό της Μάνης

Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι η χλωρίδα της Μάνης, που μέσα στην αξιόλογη ποικιλία της περιλαμβάνει και πολλά ενδημικά της Πελοποννήσου ή και στενοενδημικά, όπως η Fritillaria davisii, που ενδημεί στο Σαγιά και το Ταίναρο, το Allium maniaticum που φυτρώνει μόνο στα βράχια του Γερολιμένα, η Asperula taygetea, ενδημικό της Πελοποννήσου, των Κυθήρων και της Δυτικής Κρήτης, το Helichrysum taenari, ενδημικό των ακρωτηρίων Ταίναρο και Μαλέας, η Lithodora zahnii, στενο-ενδημικό, γνωστό από ελάχιστες θέσεις στη Λαγκάδα, τα Σωτηριάνικα και την Καρδαμύλη, το Onosma sangiasense, ενδημικό του Σαγγιά, και το Hymenonema laconicum, ενδημικό της Νότιας Πελοποννήσου.

Η Δυτική Μάνη

Μάνη topoguide
Μάνη topoguide: Πυργοκατοικία στο Σταυρί, Μέσα Μάνη

Το δυτικό τμήμα της Μάνης, αν και αναπόσπαστα δεμένο με το ανατολικό, ανήκε πάντοτε στη μεσσηνιακή σφαίρα επιρροής και βρίσκει την κοινωνική και οικονομική διέξοδο του προς την Καλαμάτα. Θέατρο σημαντικών ιστορικών γεγονότων, η δυτική Μάνη ανέπτυξε ένα ιδιόμορφο πλέγμα κοινωνικών και πολιτισμικών στοιχείων, όπου αναμειγνύονται αρχέγονα και νεωτερικά στοιχεία και δημιουργούν έναν μοναδικό τοπικό πολιτισμό που μοιάζει σχεδόν νησιωτικός στη σύνθεση και την εσωστρέφειά του.
Πάνω στο σκληρό και ανέκφραστο τοπίο, ο πολιτισμός αυτός υλοποιείται με την οικοδομική του, που χαρακτηρίζεται από τον αμυντικό χαρακτήρα των οικιών (πυργόσπιτα), τις τεχνικές της οικονομίας της επιβίωσης, αλλά και τους κοινωνικούς κανόνες, που δημιουργούν ένα πλαίσιο ιδιόμορφων παραδόσεων και εθίμων. Η Μάνη είναι ο τόπος για να μελετήσει κανείς μια διαφορετική κοινωνία - η πεζοπορία είναι η καταλληλότερη εισαγωγή στον κόσμο της.

Καθώς η έκταση της χερσονήσουμε είναι πολύ μεγάλη, είναι αναγκαία μια γεωγραφική διαίρεση, που βασίζεται στα χωροταξικά στοιχεία - υποδομές, τροφοδοσία, οδικό δίκτυο - και οδηγεί σε μια χρηστική οργάνωση της περιήγησης και της πεζοπορίας. Με βάση αυτά τα κριτήρια, διακρίνουμε τέσσερις μεγάλες ενότητες στη Δυτική Μάνη:

  • την περιοχή της Αβίας, που απλώνεται από τη Βέργα μέχρι τα υψώματα βόρεια της Καρδαμύλης και έχει ως κέντρο τον Κάμπο,
  • την ενότητα της Καρδαμύλης, όπου οι οικισμοί αρθρώνονται στα βόρεια γύρω από την Καρδαμύλη, στο μέσον γύρω από τη Στούπα, ενώ στο νότο προσανατολίζονται προς τον παράκτιο Άγιο Νικόλαο,
  • την ενότητα της Ανατολικής Μάνης, που με επίκεντρο το Γύθειο, περιλαμβάνει τα Μπαρδουνοχώρια και το Μαλέυρι και εκτείνεται μέχρι τις πύλες του Ταινάρου, ενσωματώνοντας το Σκουτάρι, τον Κότρωνα, την Κοκκάλα και φυσικά τα "κοσμήματα" της περιοχής, το Νύφι και τη Λάγια,
  • την ενότητα της Αρεόπολης, που απλώνεται από το Οίτυλο μέχρι τη Μέζαπο και περιλαμβάνει την καρδιά της Μέσα Μάνης,
  • με μικρό τοπικό κέντρο το Γερολιμένα στο βόρειο άκρο της, διαμορφώνεται η νοτιότερη ενότητα, του Ταινάρου, μια άγρια περιοχή που φτάνει μέχρι τις ερημιές του φάρου του Ταινάρου.

Η Ανατολική Μάνη

Η Ανατολική Μάνη απλώνεται από το Γύθειο μέχρι τις πύλες του Ταινάρου.

Φωτογραφίες και κείμενο: Τ. Αδαμακόπουλος

topoguide Greece

ΟΔΗΓΟΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

topoguide Greece
Αναλυτικές περιγραφές, μηκοτομές και πολλά μετρητικά στοιχεία για τις 83 πεζοπορικές διαδρομές της Μάνης περιλαμβάνονται στους 5 οδηγούς topoguide, που καλύπτουν τις περιοχές της Αβίας, της Καρδαμύλης, της Αρεόπολης, του Ταινάρου και του Γυθείου (Ανατολική Μάνη).

Οι οδηγοί Αβία topoguide, Καρδαμύλη topoguide, Αρεόπολη topoguide, Ταίναρο topoguide και Γύθειο topoguide αποτελούν τους μοναδικούς οδηγούς για τις αντίστοιχες περιοχές της Μάνης και περιλαμβάνουν λεπτομερείς χάρτες κλίμακας έως 1:2.500, αναλυτικά κείμενα για τη γεωγραφία, την ιστορία και τη φύση των περιοχών, εκατοντάδες Σημεία Ενδιαφέροντος με καθοδήγηση προσέγγισης και δεκάδες πεζοπορικές διαδρομές, που πλοηγούν ενεργητικά τον πεζοπόρο στο περίπλοκο ανάγλυφο του πανέμορφου αυτού τόπου.

Οι πέντε οδηγοί της Μάνης είναι διαθέσιμοι για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Οι πέντε περιοχές της Μάνης περιλαμβάνονται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τους οδηγούς της Μάνης ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.

Οι πέντε οδηγοί της Μάνης είναι επίσης διαθέσιμοι για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τους οδηγούς της Μάνης ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.

Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πέντε περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Μάνης και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.
`