Βλάστηση της Σαλαμίνας

Βλάστηση της Σαλαμίνας

Χάρη στο έντονο ανάγλυφο της Σαλαμίνας, που περιόρισε την οικιστική επέκταση στην παράκτια ζώνη, μεγάλο μέρος του νησιού καλύπτεται από φυσικά τοπία, κυρίως πευκοδάση. Το δάσος της Χαλεπείου πεύκης είναι συμπαγές στο νότο, ενώ στο πυκνοκατοικημένο βορρά είναι διασπασμένο και περιορίζεται κυρίως στις λοφώδεις εξάρσεις.

Μικρή Αττική topoguide
Βλάστηση της Σαλαμίνας: Το πευκοδάσος της νότιας Σαλαμίνας

Το κύριο χαρακτηριστικό των πευκοδασών της Σαλαμίνας είναι οι εκτεταμένες, περίπου ομήλικες συστάδες ψηλών και υγιών δέντρων, που μοιάζουν σχεδόν καλλιεργημένα. Πράγματι, επί αιώνες το δάσος της πεύκης έχει δεχθεί τις φροντίδες των ανθρώπων που ζούσαν από τις παραδοσιακές δραστηριότητες - τους κατραμιτζήδες, τους ασβεστάδες, τους καρβουνιαραίους και τους ρετσινάδες - που μέσα από συνεχή κλαδέματα και εκθαμνώσεις προετοίμασαν μια ανοιχτή δομή, με αραιή συγκόμοση και ελάχιστο υπόροφο.

Έτσι, με σκοπό να εξυπηρετούνται οι δράσεις στο έδαφος, να διευκολύνονται οι μεταφορές και να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος της πυρκαγιάς, η παραδοσιακή οικονομία δημιούργησε ένα βιώσιμο παραγωγικό δάσος - ακριβώς το αντίθετο από αυτό που πετυχαίνουν τόσο η απόλυτη προστασία, όσο και η άκριτη εκμετάλλευση.

Μικρή Αττική topoguide
Βλάστηση της Σαλαμίνας: Θαμνοκυπάρισσα (Juniperus phoenicea) στο οροπέδιο Γκίνανη

Στο δάσος ο χαμηλός υπόροφος αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από σχίνα (Pistacia lentiscus). Το φθινόπωρο, το παχύ στρώμα πευκοβελόνας στο έδαφος, διατρείται από μικρές και μεγάλες ομάδες μανιταριών του είδους Lactarius salmonicolor.
Εντός και εκτός δάσους, οι πάμπολλες ρεματιές φράζονται από πυκνά συμπλέγματα αρκουδόβατων (Smilax aspera), μαζί με πικροδάφνες, σπαραγγιές, ιτιές (Salix sp.), λεύκες (Populus sp.), λυγαριές (Vitex agnus-castus), σκλήθρα (Alnus glutinosa) και πλατάνια (Platanus orientalis).

Μικρή Αττική topoguide
Βλάστηση της Σαλαμίνας: Το μεγάλο κυπαρίσσι της Μεταμόρφωσης στο Αιάντειο θεωρείται το ψηλότερο δέντρο της Σαλαμίνας

Εκτός του δάσους, στις βραχώδεις και άγονες πλαγιές, η πεύκη αντικαθίσταται από το θαμνοκυπάρισσο (Juniperus phoenicea). Εδώ ο υπόροφος συντίθεται από πουρνάρια (Quercus coccifera) μαζί με την τυπική ομάδα αγκαθωτών θάμνων της μεσογειακής βλάστησης, όπως οι ασπάλαθοι (Calicotome villosa) και οι αφάνες, μπερδεμένα με σπάρτα, λαδανιές, ρείκια, γαλατσίδες, κάππαρη, θρούμπια και θυμάρια. Κατά τόπους συναντάμε κοκκορεβυθιές (Pistacia terebinthus), κουτσουπιές (Cercis siliquastrum), κρητικά σφενδάμια (Acer sempervirens) και φυλλίκια.

Μικρή Αττική topoguide
Βλάστηση της Σαλαμίνας: Τυπικό αγροδασικό τοπίο στο Λαμπρανό
Σε θέσεις με πιο περίπλοκο ιστορικό - στο βαθειά επηρεασμένο από τον άνθρωπο φυσικό χώρο της Σαλαμίνας το ιστορικό της χρήσης υποκαθιστά πλήρως τις περιβαλλοντικές διαδικασίες επιλογής και διαδοχής - θα βρούμε ήμερες βελανιδιές, αριές (Quercus ilex), αγριογκορτσιές, κυπαρίσσια, χαρουπιές και αγριελιές (Olea oleaster).
Τέλος, σε μια στενή ζώνη γύρω από τις παραλίες απλώνονται σειρήτια από στιβαρά αλμυρίκια (Tamarix hampeana), σαφώς περιποιημένα ώστε να αποκτήσουν ύψος και πλατιά κόμη.

Μικρή Αττική topoguide
Βλάστηση της Σαλαμίνας: Παλιές και νεώτερες πεζούλες στο οροπέδιο Γκίνανη

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η βλάστηση και στις παλιές αγροτικές ενότητες, κυρίως σε αυτές που βρίσκονται στο εσωτερικό των λοφωδών συμπλεγμάτων, όπως το οροπέδιο Γκίνανη. Εδώ, στο χώρο που απέσπασαν οι γεωργοί από το δάσος, θα βρούμε μια μεγάλη ποικιλία από ημιάγρια και ήμερα καρποφόρα, με επικρατούσα φυσικά την ελιά. Στο περιθώριο αυτών των ημιφυσικών οικοτόπων θα βρούμε μια πολύ ενδιαφέρουσα ποικιλία άγριας χλωρίδας.

Μικρή Αττική topoguide
Βλάστηση της Σαλαμίνας: Οι φραγκοσυκιές χρησιμοποιούντο παλιότερα τόσο για τον καρπό τους, όσο και σε φυτοφράκτες

Το στιφό έδαφος της Σαλαμίνας απέτρεψε τους γεωργούς να δημιουργήσουμε εκτεταμένες αναβαθμίδες στις μεγάλες πλαγιές των κορυφών: οι περισσότερες διαμορφώσεις είναι νεώτερες και έχουν γίνει με τη βοήθεια χωματουργικών μηχανημάτων. Η γεωργία στράφηκε στην πεδινή ζώνη.

Μικρή Αττική topoguide
Βλάστηση της Σαλαμίνας: Φυστικιές (Pistacia vera) σε κτήματα της βόρειας Σαλαμίνας

Ο εξ'υπολοίπου των αστικών και τουριστικών χρήσεων γεωργικός χώρος της πεδινής ζώνης κρύβει και αυτός μικρές εκπλήξεις, όπως τα πανύψηλα κυπαρίσσια που συνοδεύουν τα παλιά κοιμητήρια ή τα βυζαντινά εκκλησάκια, αλλά και οι διάσπαρτες φυτείες φυστικιάς.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Οδηγός της Σαλαμίνας

Μικρή Αττική topoguide

Φωτογραφίες και περιγραφές πολλών ειδών δέντρων και θάμνων της Σαλαμίνας περιλαμβάνονται στην εφαρμογή Μικρή Αττική topoguide.

Η Μικρή Αττική topoguide είναι έτοιμη να σας οδηγήσει σε όλη την Αττική μέσα από 65 πεζοπορικές διαδρομές και με τη βοήθεια περισσότερων από 1000 Σημείων Ενδιαφέροντος.

Μαζί με έναν εξαιρετικά λεπτομερή χάρτη και ενημερωμένο χάρτη, η Μικρή Αττική topoguide περιλαμβάνει ένα ψηφιακό βιβλίο 50 σελίδων παρουσιάζει όλες τις πτυχές της γεωγραφίας, της φύσης και του πολιτισμού της μοναδικής αυτής περιοχής.

Ταξιδέψτε με το Android smartphone σας μαζί με τη Μικρή Αττική topoguide, που περιλαμβάνεται ως τοπικός οδηγός στην εφαρμογή topoguide Greece. Αποκτήστε τη Μικρή Αττική ως αγορά εντός της εφαρμογής (in app purchase): θα τη βρείτε στην ομάδα της Αττικής.

Αν πάλι έχετε iPhone ή iPad, κατεβάστε τη Μικρή Αττική topoguide μέσα από τη γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Αποκτήστε τη Μικρή Αττική ως αγορά εντός της εφαρμογής (in app purchase): θα τη βρείτε στην ομάδα της Αττικής.

Ο οδηγός Μικρή Αττική topoguide προσφέρει off-line λεπτομερείς χάρτες με όλα τα στοιχεία που ενδιαφέρουν τον πεζοπόρο. Πάνω στο μονοπάτι, κάνει ενεργητική πλοήγηση κατά μήκος της διαδρομής, βοηθώντάς τον να διατηρεί την πορεία του, ενώ προβάλλει τα Σημεία Ενδιαφέροντος του άμεσου περιβάλλοντός του.