Τα μονοπάτια του Υμηττού

Ένα περίγραμμα

Στον Υμηττό έχουν διανοιχθεί και περπατιώνται καθημερινά δεκάδες χιλιόμετρα μονοπάτια που διατρέχουν όλο το βουνό. Οι περίοικοι, αλλά και ομάδες από όλη την Αττική, κάνουν συστηματικά περιπάτους, τρέξιμο, ποδήλατο βουνού, μεγάλες πεζοπορίες και διασχίσεις, συντηρώντας με φυσικό και άμεσο τρόπο πάνω από 150 χλμ διαδρομών.

Πριν αρκετά χρόνια σηματοδοτήθηκαν δύο διασχίσεις του βουνού, η διαμήκης Διαδρομή 10, που ξεκινά από την Αγία Παρασκευή και καταλήγει στην Τερψιθέα, και η εγκάρσια Διαδρομή 5, που ξεκινά από την είσοδο της Κατεχάκη προς μονή Καισαριανής, περνά από την πηγή Καλοπούλα και καταλήγει ανάμεσα Γλυκά Νερά και Παιανία.

Μία από τις πιό ενδιαφέρουσες διαδρομές είναι η Σφηττία Οδός, που διατέμνει τον Υμηττό στο χαμηλότερο διάσελό του, το πέρασμα του Σταυρού.

Η κατάσταση των μονοπατιών στον Υμηττό ποικίλει και εξαρτάται κυρίως από το βαθμό χρήσης, καθώς ελάχιστα έχουν γίνει για τη συντήρηση και σήμανσή τους. Πρόσφατα ο ΣΠΑΥ ξεκίνησε την οργάνωση ενός δικτύου διαδρομών, από τις οποίες έχουν σηματοδοτηθεί οι περισσότερες (όπως οι διαδρομές Κορακοβούνι-Αγία Ελεούσα, Πράσινο Μονοπάτι, Παπάγου-Παιανία και Παπάγου-Πύργος Ανθούσας).

Ο καλύτερος ξεναγός στα μονοπάτια του Υμηττού είναι η εφαρμογή Υμηττός topoguide, που είναι διαθέσιμη τόσο για συσκευές Android, όσο και για συσκευές iOS (iPhone και iPad).
Στην εφαρμογή Υμηττός topoguide περιλαμβάνονται χαράξεις, περιγραφές και φωτογραφίες για 70 διαδρομές, που απλώνονται στο Βόρειο, τον Κεντρικό και τον Νότιο Υμηττό. Όλες οι διαδρομές πλαισιώνονται από τα σημεία ενδιαφέροντος της άμεσης γειτονίας τους. Η εφαρμογή αναγνωρίζει την πλησιέστερη διαδρομή και προτείνει στον χρήστη να τον καθοδηγήσει ενεργητικά κατά μήκος της.

Οι διαδρομές του Υμηττός topoguide είναι οργανωμένες σε ενότητες γύρω από μια αφετηρία. Έτσι, η παρουσίαση ξεκινά με τις διαδρομές γύρω στη μονή Καισαριανής, που είναι αναμφίβολα οι πιο δημοφιλείς και συνεχίζει με τις διαδρομές με αφετηρία του Παπάγου, η δεύτερη μεγάλη είσοδος στο βουνό. Μια ακόμα ομάδα πολυσύχναστων διαδρομών ξεκινούν από τη μονή Αγίου Ιωάννου Κυνηγού, που είναι η τρίτη πιο γνωστή είσοδος του βουνού, ειδικά για τους κατοίκους των συνοικιών γύρω από το Βόρειο Υμηττό.

Στο μέσον της δυτικής πλευράς του βουνού έχουμε δύο ακόμα ενότητες, τις διαδρομές πάνω από τη μονή Καρέα και τις γειτονικές πορείες γύρω από τη μονή Κουταλά, ενώ νοτιότερα 3-4 μεγάλα μονοπάτια ξεκινούν από την Ηλιούπολη.
Στο Νότιο Υμηττό, διαμορφώνεται μια μικρή ομάδα πορειών με αφετηρία την Τερψιθέα, ενώ οι κυριότερες πορείες που διατρέχουν τις ανατολικές πλαγιές του Υμηττού έχουν σαν αφετηρία το Κορωπί.
Τέλος μια ομάδα μεγάλων διαδρομών και διασχίσεων παρουσιάζονται ανεξάρτητα, καθότι λόγω του μεγέθους και του εξοπλισμού που απαιτούν, ξεφεύγουν από το πεδίο της απλής πεζοπορίας και μπαίνουν στο πεδίο της ορειβασίας.

Διαδρομές από τη μονή Αγίου Ιωάννου Κυνηγού

Οι διαδρομές του βόρειου άκρου του Υμηττού έχουν σαν φυσική αφετηρία τη μονή Αγίου Ιωάννου Κυνηγού. Μπροστά στο μοναστήρι υπάρχει μεγάλος χώρος στάθμευσης. Οι διαδρομές εδώ είναι καλά σηματοδοτημένες και καλοπατημένες - όλες έχουν ενταχθεί στο δίκτυο διαδρομών του ΣΠΑΥ.

Οι διαδρομές της ενότητας είναι:

Όνομα διαδρομής	Δυσκολία	Μήκος m	Ανάβαση m	Κατάβαση m	Σημείωση
Δίκτυο ΣΠΑΥ Διαδρομή 14	1/5	2350.7	204	204
Δίκτυο ΣΠΑΥ Διαδρομή 11	1/5	2588.1	151	151	Κυκλική πορεία στον Άγιο Ιωάννη Κυνηγό
Δίκτυο ΣΠΑΥ Διαδρομή 12	1/5	2808.1	228	194
Δίκτυο ΣΠΑΥ Διαδρομή 13	1/5	5790.6	409	406

Διαδρομές γύρω στη μονή Καισαριανής

Φτάνουμε στη μονή Καισαριανής είτε από του Παπάγου (μέσω πύργου Ανθούσας) είτε από τον κόμβο της Καισαριανής (κάτω από την Αττική Οδό, στην είσοδο αυτή υπάρχει συχνά έλεγχος στο ύψος του πυροφυλακείου Καραμολέγκου).
Υπάρχει ένας σχετικά μικρός χώρος στάθμευσης στην πάνω αναστόμωση των δύο μονοδρομημένων ρευμάτων του κυκλικού δρόμου στο ύψος της μονής (η στάθμευση κατά μήκος των δύο αυτών κλάδων και ενοχλεί και είναι επισφαλής). Κοντά στην Καλοπούλα (800 μ από την είαοδο της μονής), μπορούν να σταθμεύσουν με ασφάλεια το πολύ 5 αυτοκίνητα. Χώρος για άλλα 10 οχήματα υπάρχει στην είσοδο του πρώτου χωματόδρομου (2.2 χλμ από την είσοδο της μονής).

Οι διαδρομές γύρω από τη μονή Καισαριανής είναι άπειρες, καθώς συνεχώς είτε οι πεζοπόροι, είτε οι ποδηλάτες ανακαλύπτουν κάποια σύνδεση. Η περιοχή είναι ιδανική για περιπάτους, πεζοπορία, μύηση με τη φύση, παιχνίδι και ήπιο ποδήλατο. Οι ποδηλάτες, σημειώστε ότι τα Σαββατοκύριακα κυκλοφορούν αρκετοί επισκέπτες και χρειάζεται λίγη προσοχή - και αρκετά ευγενικά ναύματα.

Οι παρακάτω προτεινόμενες πεζοπορικές διαδρομές γύρω από τη μονή Καισαριανής είναι μια απλή εισαγωγή στην περιοχή.

Όνομα διαδρομής	Δυσκολία	Μήκος m	Ανάβαση m	Κατάβαση m	Σημείωση
Μικρός κύκλος στη μονή Καισαριανής	1/5	1703.3	116	116	Εύκολος περίπατος για όλους
Μεγάλος κύκλος στη μονή Καισαριανής	1/5	3622.1	241	241	Εύκολη πορεία για όλους
Ανηφορικός κύκλος στη μονή Καισαριανής	2/5	3294.6	192	195	Εύκολη πεζοπορία για όλους
Περίπατος μονή Καισαριανής-Καλοπούλα	1/5	2136.4	143	152	Ευχάριστη κυκλική πορεία για όλους
Χαμηλός κύκλος στο λόφο Ταξιαρχών	1/5	3046.1	178	178	Πορεία στο δάσος
Μονή Καισαριανής-κορυφή	2/5	4298.1	744	27
Μονή Καισαριανής-αρχαία λατομεία	1/5	4661.2	468	468	Μικρή πορεία με 3 αρχαιολογικά ευρήματα
Μονή Καισαριανής-Καλοπούλα	1/5	4707.7	376	376	Εύκολη πορεία για όλους
Μονή Καισαριανής-Καρέας	1/5	4871.9	207	297	Μακριά αλλά εύκολη πορεία

Διαδρομές από του Παπάγου

Η περιοχή Παπάγου είναι μια πολύ βολική αφετηρία για τις πεζοπορίες σας στον Υμηττό, καθώς έχει το προφανές πλεονέκτημα της καλής εξυπηρέτησης από λεωφορεία. Παράλληλα, ο συνδετήριος άξονας από Παπάγου προς τα νεκροταφεία των δήμων Χολαργού και Παπάγου - που περνά κάτω από Αττική Οδό, οδηγεί στο δίκτυο χωματόδρομων του βόρειου Υμηττού και στη συνέχεια συνδέεται με τον δρόμο του Εύζωνα, κοντά στον πύργο της Ανθούσας - προσφέρει πολλούς χώρους στάθμευσης, οπότε μπορείτε να αφήσετε το αυτοκίνητό σας στο κατάλληλο σημείο και να συνεχίσετε με τα πόδια ή το ποδήλατο.

Άλλο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό των διαδρομών που ξεκινούν από του Παπάγου είναι ότι μπορείτε να μπείτε από το αστικό πλέγμα στο βουνό χωρίς να περάσετε από τις επίσημες εισόδους (πχ. μονή Καισαριανής, νεκροταφεία Χολαργού/Παπάγου, μονή Αγιάννη Κυνηγού, Κουτούκι κλπ), χρησιμοποιώντας την υπερυψωμένη διάβαση κοντά στα διόδια, τις αναδασωμένες διόδους cut-and-cover στον Πετροκόρακα και στο Χολαργό ή τους οχετούς ομβρίων της Αττικής Οδού. Η δυνατότητα αυτή σας επιτρέπει να παρακάμψετε εντελώς τα σημεία ελέγχου που στήνονται με διάφορες ευκαιρίες στις γνωστές εισόδους.

Οι πεζοπορικές διαδρομές με αφετηρία την περιοχή Παπάγου φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:

Όνομα διαδρομής	Δυσκολία	Μήκος m	Ανάβαση m	Κατάβαση m	Σημείωση
Παπάγου-Μονή Αστερίου	1/5	3319.7	443	127	Ήπια ανάβαση στη μονή Αστερίου
Δίκτυο ΣΠΑΥ Διαδρομή 2	1/5	2653.6	169	169	Κυκλική πορεία στο Κορακοβούνι
Δίκτυο ΣΠΑΥ Διαδρομή 3	1/5	2687.7	220	220
Δίκτυο ΣΠΑΥ Διαδρομή 5	1/5	4238.9	446	316
Δίκτυο ΣΠΑΥ Διαδρομή 7	1/5	2669.7	254	254
Δίκτυο ΣΠΑΥ Διαδρομή 8	1/5	3712.7	513	129
Δίκτυο ΣΠΑΥ Διαδρομή 10	1/5	6584.7	633	513

Διαδρομές με αφετηρία τη μονή Κουταλά

Μπαίνουμε στην πυκνά δασωμένη λεκάνη του Κουταλά από την πρόσβαση των εγκαταστάσεων άθλησης του δήμου Βύρωνα, αφήνοντας αριστερά μας το στρατόπεδο.
Η ενότητα του Κουταλά έχει διατηρήσει ανέπαφη μια ψηλή βλάστηση από πεύκα και κυπαρίσσια, ωστόσο κάτι λείπει από τον τόπο αυτόν και μοιάζει να έχει χάσει τη φυσικότητά του. Ευτυχώς, αρκετά δρομάκια και μονοπάτια μας βοηθούν να διασχίσουμε τη λεκάνη, με προορισμό τα αρχαία λατομεία, την κοιλάδα της Καισαριανής ή τη μονή Καρέα. Οι κύριοι συνδυασμοί χωματόδρομων και μονοπατιών διαμορφώνουν τις πιο κάτω διαδρομές:

Όνομα διαδρομής	Δυσκολία	Μήκος m	Ανάβαση m	Κατάβαση m	Σημείωση
Κύκλος στη μονή Κουταλά	2/5	6266.5	549	548	Μια πορεία με εντυπωσιακά περάσματα
Μονή Κουταλά- Μονή Καρέα	1/5	3052.3	230	106	Ήπιος περίπατος μέσα στο δάσος
Μονή Καισαριανής-Καρέας	1/5	4871.9	207	297	Μακριά αλλά εύκολη πορεία

Διαδρομές πάνω από τη μονή Καρέα

Οι πλαγιές πάνω από τη μονή Καρέα έχουν καεί επανειλημένα και αναμφίβολα η σημερινή εικόνα τους δεν ενθαρρύνει τον περιπατητή να περιπλανηθεί στα μονοπάτια. Παρόλα αυτά, ο ενήμερος πεζοπόρος μπορεί να διασχίσει την ταλαιπωρημένη ζώνη και να φτάσει σύντομα στα πετρολίβαδα της κορυφογραμμής, ενώ η οικογένεια ή η μικρή παρέα μπορούν να περιδιαβούν το δασικό δρόμο προς την Ηλιούπολη - με το βλέμμα στραμμένο στην πόλη. Και οπωσδήποτε παραμένει το πολυπατημένο αλλά ανέγγιχτο πεδίο προς τη μονή Καισαριανής, με πολλές προτάσεις, ποδηλατικές και πεζοπορικές.
Σημειώστε ότι οι πυρκαγιές μπορεί να έχουν βλάψει ελάχιστα το ίχνος των μονοπατιών, αλλά έχουν εξαφανίσει τη σήμανση, την οποία κατά διαστήματα ανανεώνουν με μικρά μέσα οι φίλοι του βουνού. Ανάλογα λοιπόν την περίσταση, μπορεί να βρείτε κάποια παλιά ή νεώτερη απόπειρα σήμανσης.

Αφήνουμε λοιπόν το αυτοκίνητο στον μικρό χώρο στάθμευσης της μονής Καρέα - αλλά και το τέρμα της λεωφορειακής σύνδεσης δεν είναι μακριά - και επιλέγουμε: Καισαριανή, μνημείο Μιχαηλίδη ή δασικό δρόμο. Οι βασικές πεζοπορικές προτάσεις γύρω από τη μονή Καρέα είναι οι παρακάτω:

Όνομα διαδρομής	Δυσκολία	Μήκος m	Ανάβαση m	Κατάβαση m	Σημείωση
Γαλάζιος κύκλος στη Μονή Καρέα	1/5	1730.8	195	192	Ένας ευχάριστος κυκλικός περίπατος
Μικρός κύκλος στη Μονή Καρέα	1/5	2069.5	233	233	Μονή Καρέα-καταφύγιο Υμηττού και πίσω
Περίπατος στη Μονή Καρέα	1/5	2214.4	136	136	Ήπιος περίπατος γύρω από τη μονή Καρέα
Μονή Καρέα-Μνημείο Μηχαηλίδη	2/5	2219.9	389	37
Μονή Κουταλά- Μονή Καρέα	1/5	3052.3	230	106	Ήπιος περίπατος μέσα στο δάσος
Μονή Καισαριανής-Καρέας	1/5	4871.9	207	297	Μακριά αλλά εύκολη πορεία
Κόκκινος κύκλος στη Μονή Καρέα	2/5	5764.6	601	601	Μονή Καρέα-Καθιστικό-Γιδοσπηλιά

Διαδρομές από την Ηλιούπολη

Από τον Προφήτη Ηλία Ηλιούπολης (ευχάριστος χώρος αναψυχής, ικανός χώρος στάθμευσης) ξεκινούν αρκετά μονοπάτια που με ποικίλους συνδυασμούς συνδέονται με όλο το δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών του Κεντρικού Υμηττού.
Παράλληλα, από το τέλος της λεωφόρου Βενιζέλου (τέρμα λεωφορείων) μπαίνει κανείς στο δίκτυο των χωματόδρομων του Κεντρικού Υμηττού, μέσω του οποίου μπορεί να κάνει ευχάριστους περιπάτους προς τη μονή Καρέα ή να κινηθεί προς τα Αστυνομικά και την Αργυρούπολη.

Το βραχώδες πεδίο της πλευράς αυτής και γρήγορη υψομετρική εξέλιξη των πλαγιών προκαλούν τον φυσιοδίφη να σκαλφαλώσει σε αναζήτηση της πολύ ενδιαφέρουσας χλωρίδας της περιοχής: εδώ η συνάντηση με τα φυτά θα γίνει μέσα σε ένα δραματικό τοπίο ραχών και απότομων ρεματιών.
Συνδυάζοντας τα καλύτερα μονοπάτια με αφετηρία την Ηλιούπολη έχουμε συνθέσει τις πιο κάτω πεζοπορικές διαδρομές.

Όνομα διαδρομής	Δυσκολία	Μήκος m	Ανάβαση m	Κατάβαση m	Σημείωση
Περίπατος στον Προφήτη Ηλία Ηλιούπολης	1/5	2178.2	105	108
Προφήτης Ηλίας Ηλιούπολης-Μνημείο Μηχαηλίδη	3/5	5219	554	554
Ηλιούπολη-Σφηττός	2/5	9388	705	713

Διαδρομές από το Κορωπί

Το Κορωπί είναι ο μεγαλύτερος περιυμήττιος οικισμός εκτός Λεκανοπεδίου. Καθότι η πόλη διαδέχθηκε χωρικά τους αρχαίους οικισμούς της περιοχής, διατήρησε τους δεσμούς των αρχαίων κατοίκων με το βουνό, όπου αν τα ξωκλήσια αντικατέστησαν τα αρχαία ιερά, τα μαντριά, τα κτήματα, τα πηγάδια και τα μεταλλεία συνέχισαν την πορεία τους sτο χρόνο.

Αναπόδραστα λοιπόν, οι πεζοπορίες από το Κορωπί προς τον Υμηττό βαδίζουν πάνω στα ίχνη των αρχαίων δρόμων που δρασκέλιζαν το βουνό, όπως η περίφημη Σφηττία Οδός, η ανάβαση στο μεγάλο ιερό του Δία - σήμερα οροπέδιο του Προφήτη Ηλία - και ο δρόμος για το ρωμαϊκό λατομείο κιόνων.
Οι βασικές πεζοπορικές διαδρομές προς τα περάσματα, τα οροπέδια και τις κορυφές του Υμηττού με αφετηρία το Κορωπί είναι:

Όνομα διαδρομής	Δυσκολία	Μήκος m	Ανάβαση m	Κατάβαση m	Σημείωση
Χαλιδού-Εύζωνας	3/5	3757.3	858	83	Ανάβαση της απόκρημνης ανατολικής όψης
Χαλιδού-Σέσι	1/5	4822	378	147	Η πεζοπορική σύνδεση με το Σέσι
Σφηττία Οδός-Βωμός Ομβρίου Διός	2/5	5385	417	417	Ενας αρχαίος δρόμος και επίσκεψη στο αρχαίο ιερό
Σφηττία Οδός-ρωμαϊκό λατομείο	2/5	7494	539	540	Επίσκεψη στο ρωμαϊκό λατομείο μέσα από έναν αρχαίο δρόμο
Ηλιούπολη-Σφηττός	2/5	9388	705	713
Σφηττία Οδός	2/5	9952	494	445	Ο αρχαίος δρόμος από την Αθήνα στο Σφηττό
Τερψιθέας-Κορωπί	2/5	12633	643	713	Τερψιθέα-Στρώμα-Μαυροβούνι-Σταυρός-Κορωπί

Διαδρομές από την Τερψιθέα

Η συνοικία της Τερψιθέας - μαζί με την άχρηστη αποθήκη άχρηστου υλικού της Πολεμικής Αεροπορίας - εισχωρεί στον άξονα του Υμηττού, εκμεταλλευόμενη το στενότερο σημείο της κορυφογραμμής, στην ευθεία από το ρέμα Βαρελά μέχρι την Κιάφα Ραψανά, ανάμεσα στο Μαυροβούνι και το Στρώμα.

Οι πεζοπορικές διαδρομές στη ζώνη αυτή και με αφετηρία την Τερψιθέα είναι:

Όνομα διαδρομής	Δυσκολία	Μήκος m	Ανάβαση m	Κατάβαση m	Σημείωση
Τερψιθέα-Στραβαετός	3/5	4662.9	838	603
Προφήτης Ηλίας Τερψιθέας	3/5	8320.6	653	653	Πρφ. Ηλίας-Ίσωμα-Σπηλιά Μητρομάρα-Τερψιθέα

Μεγάλες διαδρομές και διασχίσεις

Το επίμηκες σχήμα του Υμηττού και η φυσική διαίρεσή του σε επιμέρους ενότητες, που χωρίζονται από βαθιούς λαιμούς ή οροπέδια, προκαλεί τον πεζοπόρο να συνδυάσει μερικές καλοπατημένες διαμήκεις διαδρομές και να συνθέσει μεγάλες πορείες, στην όδευση είτε μιας διάσχισης από Βορράν προς Νότο, είτε ενός διασκελισμού. Παραδόξως, μέχρι σήμερα μία μόνο διαδρομή διάσχισης έχει χαραχθεί, η περίφημη Διαδρομή 10, συνοδευόμενη από έναν μικρό διασκελισμό, τη Διαδρομή 5. Η Διαδρομή 10 κάνει μια "βουτιά" από την κορυφογραμμή στην μονή Καισαριανής, την οποία αποφεύγει η πιο κάτω Σύντομη Διαδρομή 10, που διατηρεί την αφετηρία και τον προορισμό της "integrale".

Είναι προφανές ότι το μέγεθος του βουνού και η πληθώρα μονοπατιών επιτρέπουν στον έμπειρο πεζοπόρο να συνθέσει πολλούς άλλους συνδυασμούς, είτε διαμήκεις, από τον Αγιάννη τον Κυνηγό μέχρι τη Βάρη, είτε εγκάρσιους, από τη Χαλιδού στη μονή Καισαριανής ή την Ηλιούπολη. Η διάρκεια και τα διαχειριστικά θέματα (κυρίως το νερό αλλά και λοιπός εξοπλισμός) δεν διαφέρουν από ανάλογες απόπειρες στα μεγάλα βουνά.

Ακολουθούν οι τρεις γνωστές προτάσεις και μερικές ακόμα μεγάλες διαδρομές:

Όνομα διαδρομής	Δυσκολία	Μήκος m	Ανάβαση m	Κατάβαση m	Σημείωση
Διαδρομή 10	2/5	20698.6	1640	1818	Αγία Παρασκευή-κορυφή-Σταυρός-Τερψιθέα
Διαδρομή 5	1/5	4238.9	446	316
Σύντομη Διαδρομή 10	2/5	16391.4	1197	1375	Αγ. Παρασκευή-κορυφή-Σταυρός-Τερψιθέα
Τερψιθέας-Κορωπί	2/5	12633.1	643	713	Τερψιθέα-Στρώμα-Μαυροβούνι-Σταυρός-Κορωπί

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος