Τα πουλιά του Ολύμπου

Τα πουλιά του Ολύμπου

Ο Όλυμπος ως βιοτικό σύστημα συντίθεται από τη μεγαλύτερη ποικιλία που μπορεί να συναντήσει κανείς σε ελληνικό βουνό, συν το γεγονός ότι όλοι οι τύποι βιοτόπου που τον αποτελούν έχουν πολύ μεγάλη έκταση και παράλληλα πολλές απόμερες, παρθένες γωνιές.
Έτσι, από τη θάλασσα έως το Μύτικα, συναντάμε μια διαδοχή αγροτικών και φρυγανικών εκτάσεων, θαμνοτόπων, δασών φυλλοβόλων δρυών, δασών κωνοφόρων, δασών ψυχρόβιων πλατύφυλλων και αλπικών εκτάσεων, όλες πεποικιλμένες με ανοίγματα, ρεματιές, φαράγγια και βραχώνες - από μικρά βράχινα συστήματα έως τεράστιες ορθοπλαγιές.

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide: Καρδερίνα (Carduelis carduelis)
Αντίστοιχη με την μεγάλη αυτή ποικιλία περιβαλλόντων είναι και η ορνιθοπανίδα του Ολύμπου. Συνολικά έχουν καταγραφεί 129 είδη πουλιών που είτε ζουν μόνιμα, είτε έρχονται για να φωλιάσουν, περνάνε κατά τη μετανάστευση ή απλά διαχειμάζουν. Συγκριτικά, ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο 1/4 των ειδών πουλιών της Ελλάδας και προφανώς είναι μεγαλύτερος από οποιοδήποτε άλλο βουνό στην χώρας.

Αρπακτικά πουλιά

Σε ένα μεγάλο ορεινό περιβάλλον, όπως ο Όλυμπος, είναι αναμενόμενο να βρούμε τα πιο αντιπροσωπευτικά είδη των αρπακτικών της χώρας.
Πράγματι, στον Όλυμπο, από τους μεγάλους αετούς συναντάμε το Χρυσαετό (Aquila chrysaetos), που είναι μόνιμος κάτοικος των νότιων αναγλύφων, και το Φιδαετό (Circaetus gallicus), που είναι καλοκαιρινός επισκέπτης - έρχεται στις αρχές Μαρτίου, φωλιάζει στα ψηλά δέντρα του πευκοδάσους και φεύγει τον Σεπτέμβριο.

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide: Φιδαετός (Circaetus gallicus)

Από τα δασικά είδη αρπακτικών τα πιο συνηθισμένα είναι το Διπλοσάϊνο (Accipiter gentilis) και το Ξεφτέρι (Accipiter nisus). Αντίστοιχα, στη χαμηλή και μέση υψομετρικά ζώνη, τα πιο κοινά είδη είναι η Γερακίνα (Buteo buteo), το Βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus) και ο Σφηκιάρης (Pernis apivorus). Στα ίδια υψόμετρα, στους απέραντους βραχώνες των φαραγγιών, φωλιάζει και κυνηγά ο Πετρίτης (Falco peregrinus), ενώ ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae) και το Μαυροκιρκίνεζο (Falco vespertinus) εμφανίζονται κατά την θερινή περίοδο και την μετανάστευση.

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide: Ξεφτέρι (Accipiter nisus)

Στον Όλυμπο μέχρι πριν από 20 χρόνια ζούσαν και τα τέσσερα είδη γυπών της Ευρώπης (όρνιο- Gyps fulvus, μαυρόγυπας - Aegupius monachus, Γυπαετός - Gypaetus barbatus και Ασπροπάρης Neophron percnopterus), τα οποία σήμερα δυστυχώς έχουν εξαφανιστεί λόγω της τεράστιας μείωσης της ορεινής κτηνοτροφίας και χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων.
Τη νύχτα το δάσος αναστατώνεται από η διαπεραστική επαναλαμβανόμενη κραυγή του Χουχουριστή (Strix aluco) και το "τρομακτικό" κάλεσμα του Μπούφου (Bubo bubo). Ελάχιστοι έχουν ακούσει το μελωδικό επαναλαμβανόμενο κάλεσμα του Αιγωλιού (Aegolius funereus), για τον οποίο ο Όλυμπος αποτελεί το νοτιότερο σημείο εξάπλωσης.

Πουλιά στην αγροτική ζώνη

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide: Κουκουβάγια (Athene noctua)

Αριθμητικά, τα περισσότερα είδη πουλιών θα τα βρούμε στα χαμηλότερα υψόμετρα, τις αγροτικές εκτάσεις, τα λιβάδια, τα φρύγανα και τον χαμηλό ή διασπασμένο θαμνώνα.
Εδώ ζουν τα είδη που είναι ανεκτικά στην ανθρώπινη δραστηριότητα και τις επιπτώσεις της: τσιροβάκοι, καρδερίνες, τσιχλόνια, παπαδίτσες, φλώροι, σπίνοι, φανέτα και πολλά άλλα. Τη νύχτα, στα χαμηλά, θα ακούσουμε την Κουκουβάγια (Athene noctua) και τον Γκιώνη (Otus scops).

Πουλιά των δασών

Tα είδη των δασικών εκτάσεων ζουν κυρίως στους ψηλούς θαμνώνες αειφύλλων και στα δάση μαύρης πεύκης και οξυάς - οι εκτάσεις με ρόμπολα προσειδιάζουν περισσότερο με τα αλπικά λιβάδια. Καθώς μεγάλο μέρος των δασών του Ολύμπου είναι εκτός δασικής εκμετάλλευσης - αλλού λόγω του καθεστώτος του Εθνικού Δρυμού και αλλού λόγω του απόκρημνου αναγλύφου, που κάνει την υλοτομηση αδύνατη - θα δούμε πολλά ώριμα ή άρρωστα δένδρα κατατρυπημένα από τους δρυοκολάπτες: στον Όλυμπο ζουν και φωλιάζουν και τα 9 είδη δρυοκολαπτών της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων ο μεγάλος Μαύρος δρυοκολάπτης (Dryocopus martius) και ο πολύ σπάνιος Τριδάκτυλος (Picoides tridactylus) - είδος που στην Ελλάδα φωλιάζει μόνο στον Όλυμπο και τη Ροδόπη.

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide: Καμποδεντροβάτης (Certhia brachydactyla)

Το βαρύ θρόϊσμα του δάσους της οξυάς μόλις που διακόπτεται από τις ψιλές φωνίτσες που αφήνουν οι δενδροβάτες, οι παπαδίτσες, οι φυλλοσκόποι, οι βασιλίσκοι και ο δενδροτσοπανάκος, ενώ από μια ψηλή θέση, όπως για παράδειγμα από τον περίβολο του καταφυγίου Σπ. Αγαπητός, θα δούμε στην κόμη των κωνοφόρων να αλλάζει θέση χοροπηδηχτά ο εντυπωσιακός Σταυρομύτης (Loxia curvirostra), που με το ασύμμετρο ράμφος του ανοίγει τα κουκουνάρια για να βρει τους σπόρους τους.

Πουλιά των αλπικών λιβαδιών

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide: Χιονάδα (Eremophila alpestris)

Εκτός από τα μεγάλα αρπακτικά, στην αλπική ζώνη ζουν πληθυσμοί ειδών προσαρμοσμένων στις καιρικές συνθήκες και τους πόρους του μεγάλου υψομέτρου. Χαρακτηριστικά είδη πουλιών των λιβαδιών της ανώτερης ζώνςη του Ολύμπου είναι ο Χιονόστρουθος (Montifringilla nivalis), η Χιονάδα (Eremophila alpestris), ο Χιονοψάλτης (Prunella collaris) και η Μικρογαλιάντρα (Calandrella brachydactyla).

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide: Χιονοψάλτης (Prunella collaris)

Πιο προσηλωμένος στις κορυφές είναι ο Χιονοψάλτης (Prunella collaris), που θα τον δούμε να τριγυρτνά ανάμεσα στα βράχια γύρω από το τριγωνομετρικό του Μύτικα - σαν να ζητά κάτι από τους χαρούμενους ορειβάτες που ποζάρουν αγκαλιά με τη λαμαρινένια σημαία. Γύρω από την κορυφή πετούν ανάλαφρα μοναχικές Κιτρινοκαλιακούδες (Pyrrhocorax graculus).

Πουλιά των ορθπολαγιών

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide: Κιτρινοκαλιακούδα (Pyrrhocorax graculus)

Γύρω από τις ορθοπλαγιές μεγάλου υψομέτρου πετούν σμήνη από Κιτρινοκαλιακούδες (Pyrrhocorax graculus), αλλά και οι πολύ σπανιότερες Κοκκινοκαλιακούδες (Pyrrhocorax pyrrhocorax), που τις συναντάμε σε ελάχιστα πλέον βουνά της ηπειρωτικής Ελλάδας και διατηρούν αξιόλογους πληθυσμούς μόνο στα βουυνά της Κρήτης.

Όλυμπος topoguide
Όλυμπος topoguide: Γαλαζοκότσυφας (Monticola solitarius)

Στα τοιχώματα των φαραγγιών και τις αναρίθμητες ορθοπλαγιές της μέσης υψομετρικά ζώνης, όπως οι κάθετες όψεις της Ζηλνιάς και της Γκόλνας, τα πιο χαρακτηριστικά είδη είναι ο Βραχοτσοπανάκος (Sitta neumayer), ο Γαλαζοκότσυφας (Monticola solitarius), το Βραχοχελίδονο (Ptyonoprogne rupestris) και ο Τοιχοδρόμος (Tichodroma muraria).

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

ΟΛΥΜΠΟΣ – 60 διαδρομές

Ο οδηγός ΟΛΥΜΠΟΣ – 60 διαδρομές είναι ο πληρέστερος, ο πιο σύγχρονος και ο πλέον ενημερωμένος οδηγός του Ολύμπου. Το μεγάλο αυτό βιβλίο – 264 σελίδες, 65 χάρτες και 150 φωτογραφίες – καλύπτει όλες τις πλευρές του μυθικού βουνού: γεωγραφία, βλάστηση, χλωρίδα, πανίδα, μνημεία, καταφύγια και ορειβατικές διαδρομές, καθώς και αναλυτικά κεφάλαια για τη διάσωση, το ορεινό τρέξιμο, το ορειβατικό σκι, την αναρρίχηση και τον αναγκαίο εξοπλισμό.

Ο οδηγός καλύπτει 60 διαφορετικές ορειβατικές διαδρομές στον Όλυμπο. Πρακτικά, έχουν περιληφθεί όλα τα γνωστά και περισσότερο ή λιγότερο σημαδεμένα μονοπάτια του μεγάλου βουνού: όλες οι αναβάσεις στις κορυφές και τα καταφύγια, όλες οι μικρές δημοφιλείς πεζοπορίες και όλες οι μεγάλες διασχίσεις. Κάθε διαδρομή παρουσιάζεται μέσα από μια αναλυτική περιγραφή και ένα λεπτομερή χάρτη. Τα μετρητικά στοιχεία και η αξιολόγηση κινδύνων και δυσκολιών επιτρέπουν στον ορειβάτη να επιλέξει τη διαδρομή που αντιστοιχεί στις ικανότητές του.

ΟΛΥΜΠΟΣ – 60 διαδρομές
ΟΛΥΜΠΟΣ – 60 διαδρομές

Όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς, η δασολόγος Κατερίνα Ζαγκαρέτου και ο πολιτικός μηχανικός Τριαντάφυλλος Αδαμακόπουλος, ο οδηγός ΟΛΥΜΠΟΣ – 60 διαδρομές επιδιώκει να αναστήσει μέσα στον επισκέπτη του βουνού έναν Όλυμπο αντάξιο του μεγέθους ενός παγκόσμιου συμβόλου.

Ο Νίκος Νέζης, που υπογράφει τον εισαγωγικό χαιρετισμό, αξιολογεί το έργο ως σημείο αναφοράς στη βιβλιογραφία του Ολύμπου.

Ο οδηγός Όλυμπος – 60 διαδρομές είναι διαθέσιμος από το e-shop του topoguide.gr.

Πως θα βρείτε τα πουλιά του Ολύμπου

Φωτογραφίες και περιγραφές πολλών ειδών πουλιών του Ολύμπου περιλαμβάνονται στην εφαρμογή Όλυμπος topoguide.

Ο οδηγός Όλυμπος topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android από το Play Store.

Ο οδηγός Όλυμπος topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Προμηθευτείτε τον οδηγό του Ολύμπου ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.

Μελετήστε την ορνιθοπανίδα του Ολύμπου με τη βοήθεια του μοναδικού οδηγού για το βουνό Όλυμπος topoguide.