Στεμνίτσα
μονοπάτια
ιστορία
εξυπηρετήσεις

Η Στεμνίτσα, αφετηρία της διαδρομής του Menalon Trail, είναι ο κύριος οικισμός σύνδεσης της Γορτυνίας με την περιοχή της Μεγαλοπολίτιδας. Χτισμένη αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 1.080 μ. μέσα σε μια κλειστή πτύχωση της Κλινίτσας, παρακλαδιού του Μαινάλου, το χωριό αναπτύχθηκε σε μια θέση κρυπτική και ταυτόχρονα περιοριστική.

Η περιοχή του οικισμού κατοικήθηκε από την αρχαιότητα και αναφέρεται στα Αρκαδικά του Παυσανία ως ο «άγριος και θηριώδης οικισμός Υψούς». Η Υψούς πήρε το όνομά της από τον οικιστή της, Υψούντα, γυιό του μυθικού βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάοντα. Το όνομα Στεμνίτσα είναι πιθανώς των μεσοβυζαντινών χρόνων, όταν η Πελοπόννησος δέχθηκε επάλληλα εποικιστικά κύματα Σλαβικών φυλών και σημαίνει τόπος σκιερός.

Ο πυρήνας του οικισμού αρθρώνεται γύρω από τον κεντρικό δρόμο, που διατρέχει μια κάπως πιό ομαλή ζώνη, ενώ οι περιμετρικές συνοικίες απλώνονται στις βραχώδεις εξάρσεις, στις σκιερές πτυχές γύρω από το ρέμα ή στις προσήλιες πλαγιές πάνω από την πλατεία. Ο οικισμός έχει κηρυχθεί ως παραδοσιακός και όλα σχεδόν τα σπίτια είναι πετρόχτιστα.

Η Στεμνίτσα στολίζεται από πολλές και μεγάλες εκκλησίες, όλες παλαιότερες του 20ού αιώνα. Στην κεντρική πλατεία δεσπόζει ο Άγιος Γεώργιος, μεγάλη βασιλική με πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο και αγιογραφίες του Φώτη Κόντογλου. Η ενοριακή εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Αγία Παρασκευή, ενώ άλλες σημαντικές εκκλησίες είναι η Παναγία η Μπαφέρω, η Παναγία Καρέα και ο Άγιος Νικόλαος στο φυσικά οχυρό παλιότερο τμήμα και ο Καταγιώργης στην κάτω συνοικία.

Στο πάνω μέρος του χωριού διατηρείται σε άριστη κατάσταση το καθολικό και μερικά προσκτίσματα της υστεροβυζαντινής μονής Ζωοδόχου Πηγής (ή Χρυσοπηγής), στην οποία στεγάστηκε η Σχολή της Στεμνίτσας κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και το 1821 συνεδρίασε η Πελοποννησιακή Γερουσία.

Στην περιοχή της Στεμνίτσας ιδρύθηκαν σημαντικές μονές, όπως η μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στη χαράδρα του Λούσιο και η μονή Αιμυαλών, σε ένα παρακλάδι της ίδιας χαράδρας.

Η Στεμνίτσα υπήρξε οικισμός προσανατολισμένος στο εμπόριο και την τεχνουργία μετάλλων, όπως την αργυροχρυσοχοΐα, η οποία αναπτύχθηκε σε κύρια επαγγελματική διέξοδο των Στεμνιτσιωτών. Σήμερα λειτουργεί στο χωριό Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας του ΙΕΚ Στεμνίτσας.

Σημαντικό κέντρο οργάνωσης του αγώνα στην περίοδο της Επανάστασης του 1821, η Στεμνίτσα διατέλεσε έδρα της πρώτης Πελοποννησιακής Γερουσίας και πρώτη άτυπη πρωτεύουσα του επαναστατημένου Ελληνικού έθνους, μέχρι να φτάσει στον Μοριά ο Δημήτριος Υψηλάντης. Είναι κοιτίδα πολλών σημαντικών επιστημόνων και άλλων διακεκριμένων προσωπικοτήτων της πολιτικής κυρίως σκηνής.

Πρόσφατα υπήρξε έδρα του δήμου Τρικολώνων, ενώ σήμερα εντάσσεται στο δήμο Γορτυνίας. Διατηρεί σημαντική υποδομή διαμονής και εστίασης και αρκετή εμπορική και τουριστική κίνηση.

Πεζοπορία γύρω από τη Στεμνίτσα

Ο τοπικός πεζοπορικός οδηγός της Στεμνίτσας περιλαμβάνει 13 διαδρομές γύρω από το χωριό. Οι περισσότερες είναι κυκλικές ή μικρές πορείες σε ωραία σημεία θέας, ιδιαίτερα κατάλληλες για οικογένειες ή μια απογευματινή βόλτα.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος