Ίσωμα Καρυών: μονοπάτια, ιστορία, εξυπηρετήσεις, διαδρομές
Αρκαδικά Μονοπάτια & Apollo Trails
Λύκαιο, Τετράζι, Μίνθη και κοιλάδα Νέδας
Τα χωριά του Λύκαιου
Ίσωμα Καρυών
Καρυές
Κάτω Καρυές
Οι τέσσερις Καρυές
Το Ίσωμα Καρυών, οι παλιές Καρυές και οι Κάτω Καρυές αποτελούν τις ορατές σήμερα απόπειρες εποίκησης της πεδινής περιμέτρου του Λύκαιου εκ μέρους των Άνω καρυών, που θεωρείται το παλαιότερο και συνεπώς το μητρικό χωριό του μικρού αυτού οικιστικού γαλαξία.
Το ορεινό χωριό των Άνω Καρυών υπήρξε η ρίζα
από όπου βλάστησαν τα χωριά
Ίσωμα Καρυών, παλιές Καρυές και Κάτω Καρυές
Το Ίσωμα Καρυών
Το Ίσωμα Καρυών είναι ο πιο σημαντικός πεδινός κλώνος των Άνω Καρυών, που δημιουργήθηκε αρχικά ως εποχική εγκατάσταση στη ζώνη διαχείμανσης των κοπαδιών και ως πεδίο αροτριαίας γεωργίας. Μετά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα ωστόσο, τα πρόχειρα καλύβια έγιναν σπίτια, οι κτηνοτρόφοι επιδόθηκαν σε πολυετείς καλλιέργειες και η κατοίκηση διευρύνθηκε χρονικά. Σταδιακά, η εποχική εγκατάσταση έγινε μόνιμη.
Ο εδραίος πλέον συνοικισμός αρχικά ονομάστηκε Νεοχώρι Καρυών, αλλά αργότερα επικράτησε το προσωνύμιο Ίσωμα, καθρεφτίζοντας τη μορφολογία του τόπου.
Γενική εικόνα του οικισμού
Αντανακλώντας τη χρήση τους ως μικρές αγροικίες, τα πρώτα σπίτια του οικισμού ήταν χαμηλά, ισόγεια, πέτρινα κτίσματα με δύο βασικούς χώρους: εστία-κοιτώνας και σταύλος-αποθήκη. Με τη βοήθεια των μεταναστευτικών εμβασμάτων, από τις αρχές του 20ου αιώνα κτίστηκαν διόρωφα σπίτια, όπου ο σταύλος και η αποθήκη παρέμειναν στο κατώι, ενώ η οικογένεια ανέβηκε στον όροφο, στο πρότυπο των δίπατων σπιτιών των ορεινών χωριών. Τα περισσότερα από τα διόρωφα αυτά σπίτια κατέρρευσαν στο σεισμό του 1965 και αντικαταστάθηκαν με νεότερες κατασκευές από σκυρόδεμα.
Μάρτυρας των πρώτων, ισόγειων σπιτιών του χωριού
Ακολουθώντας την κοινή δημογραφική πορεία της περιοχής, το μικρό χωριό έφτασε στο απόγειό του το 1920, οπόταν απογράφηκαν 465 κάτοικοι. Την περίοδο αυτή, στο χωριό λειτουργούσαν πέντε καφενεία και δημοτικό σχολείο. Τα νοικοκυριά έπαιρναν νερό από το κεντρικό κοινοτικό πηγάδι και από την πηγή Σερεμετούλα, ενώ ο ποτισμός των ζώων και το πλύσιμο των ρούχων γινόταν στο κεφαλάρι του Αη Γιάννη.
Δείγμα των διόρωφων σπιτιών της προ του 1965 οικοδομικής
Οι κάτοικοι απασχολούνταν στο τυπικό τρίπτυχο της περιοχής - κτηνοτροφία, γεωργία και λίγη μεταποίηση. Εκτός από τα παραγωγικά αιγοπρόβατα, τα νοικοκυριά συντηρούσαν ένα ζευγάρι αγελάδες και λίγες κότες, ένα περιβόλι, μερικές ρίζες ελιές, λίγα στρέμματα δημητριακά και ένα μικρό αμπέλι.
Ο ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου
Ήδη όμως από τα τέλη του 19ου αιώνα, μέρος του ενεργού πληθυσμού είχε αρχίσει να απορροφάται από τη μετανάστευση, μια ροή που εντάθηκε μετά τον 2ο ΠΠ. Παρόλες τις βελτιώσεις στις υποδομές (δίκτυο ύδρευσης στα σπίτια από τις πηγές Λάρα, οδική σύνδεση και συγκοινωνία), το χωριό έχασε τη δυναμική του και δεν την ξαναβρήκε με την ευκαιρία των λιγνιτορυχείων. Σήμερα, το Ίσωμα Καρυών μοιράζεται τους λιγοστούς κατοίκους του με τη Μεγαλόπολη.
Στο χωριό λειτουργεί ο ξενώνας Δρυός Ρίζαι.
Το Μπελδέκου
Στη θέση Μπελδέκου, κοντά στο Ίσωμα Καρυών, παράλληλα με το Μπελδεκόρεμα και γύρω από τη Μπελδεκόβρυση, είναι γνωστό ότι υπήρξε μικρή αγροτική εγκατάσταση που λεγόταν Μπελδέκου. Ο συνοικισμός κατοικείτο μέχρι το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα. Φαίνεται ότι το σημερινό ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου Χριστιανουπόλεως ήταν ο κοιμητηριακός ναός του μικρού αυτού χωριού.
Το Σερεμέτου
Σε πηγή στο ΒΔ άκρο του Ισώματος Καρυών που λέγεται Σερεμετούλα, αποτυπώνεται η ανάμνηση μικρού συνοικισμού με 10 περίπου οικογένειες, της περιόδου 17ου-18ου αιώνα. Η αρχική θέση του παλαιότατου αυτού συνοικισμού, που αναφέρεται ως Σερεμέτου, ίσως βρισκόταν πιο κοντά στην Καρύταινα και η μετακίνηση προς την περιοχή του σημερινού Ισώματος Καρυών έγινε σε αναζήτηση καλύτερων γαιών.
Οι παλιές Καρυές
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου στις παλιές Καρυές
Οι Καρυές, παλιός και εντελώς ερειπωμένος σήμερα οικισμός, είναι η λιγότερο ορατή - και λιγότερο γνωστή - από τις τέσσερις υποστάσεις των Καρυών. Το χωριό καταλάμβανε τη ράχη ανάμεσα στον άξονα του Καστρίτση ποταμού και μιας δευτερεύουσας κοιλάδας, επίσης πλούσιας σε ρέοντα νερά. Πρότυπο διάσπαρτης κατοίκησης, οι Καρυές απλώνονταν σε μια μεγάλη έκταση, μέχρι και την τρίτοξη γέφυρα του Μπούτουνα. Το κοιμητήριο του χωριού βρισκόταν στα ανάντη, σε μια ήσυχη εσωτερική πτύχωση.
Το κτήριο του δημοτικού σχολείου στις Καρυές
Το χωριό υπέστη πλήρη καταστροφή στο σεισμό του 1965 και κανένα σπίτι δεν έμεινε όρθιο. Οι κάτοικοι μετακινήθηκαν συνολικά στα καλύβια που διατηρούσαν χαμηλότερα, όπου και συνέπηξαν τις σημερινές Κάτω Καρυές.
Ο κοιμητηριακός ναός του Αγίου Νικολάου
Σήμερα, η θέση των μητρικών αυτών Καρυών επισημαίνεται από την ανακατασκευασμένη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, το παλιό δημοτικό σχολείο, που χάρη στην καλύτερη κατασκευή του δεν έπαθε σημαντικές βλάβες από το σεισμό, και το κοιμητήριο, που πλέον εξυπηρετεί τους κατοίκους του νεότερου κλώνου, δηλαδή των Κάτω Καρυών.
Οι Κάτω Καρυές
Ο ενοριακός ναός της Αγίας Τριάδας
Οι Κάτω Καρυές είναι ένας μικρός παρόδιος οικισμός, επί της σύνδεσης του περιμετρικού δρόμου της ανατολικής βάσης του Λύκαιου με το επαρχιακό δίκτυο της Μεγαλοπολιτικής λεκάνης. Ο οικισμός συστήθηκε το 1965 γύρω από παλιότερη εγκατάσταση αγροικιών των παλιών Καρυών, από κατοίκους που εγκατέλειψαν το μητρικό οικισμό λόγω των καταστροφών από το μεγάλο σεισμό της περιοχής.
Ο οικισμός απλώνεται στο ομαλό μέρος της κοιλάδας, εκατέρωθεν ενός κεντρικού πευκόφυτου διαζώματος, όπου βρίσκονται οι κοινόχρηστοι χώροι και η ενοριακή εκκλησία της Αγίας Τριάδας.
Οι Κάτω Καρυές διατηρούν λίγους κατοίκους, που συντηρούν κάποιες αγροτικές δραστηριότητες.
Το παλαιοντολογικό μουσείο στον Αγιάννη
Το κτήριο του υπό κατασκευή παλαιοντολογικού μουσείου στον Αγιάννη
Κοντά στο Ίσωμα Καρυών, δίπλα στο ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη, που βρίσκεται πάνω στις ομώνυμες μεγάλες πηγές και κοντά στη θέση «του Σκουφου η γράνα», όπου το 1902 ο καθηγητής Σκούφος αποκάλυψε στοιχεία πλειστοκαινικής πανίδας, είναι υπό κατασκευή ένα μουσείο παλαιοντολογικής ιστορίας.
Αν και ο στόχος να ολοκληρωθεί και να στεγάσει απολιθώματα και άλλα ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή παραμένει, το έργο είναι αδρανές εδώ και χρόνια. Παράλληλα, οι πληροφορίες και το υλικό για την περιοχή έχουν συμπληρωθεί από ευρήματα των κοινών ανασκαφών της Εφορίας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού και του Πανεπιστημίου Tübingen (υπό την παλαιοανθρωπολόγο Κατερίνα Χαρβάτη) στο λιγνιτορυχείο της Μαραθούσας, όπου αποκαλύφθηκαν ενδιαφέροντα παλαιοντολογικά και παλαιοανθρωπολογικά στοιχεία. Ορισμένα εντυπωσιακά ευρήματα εκτίθενται πρόχειρα στο Πνευματικό Κέντρο Μεγαλόπολης.
Πεζοπορία γύρω από το Ίσωμα Καρυών
Από το Ίσωμα Καρυών διέρχονται δύο σκέλη της κυκλικής πορείας των Αρκαδικών Μονοπατιών, δηλαδή η διαδρομή Καστανοχώρι-Ίσωμα Καρυών και η διαδρομή Ίσωμα Καρυών-Καρύταινα.
Πληροφορίες: Γιάννης Ασημακόπουλος
Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
ΟΔΗΓΟΣ ΣΤΑ ΑΡΚΑΔΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ
Ο οδηγός Αρκαδικά Μονοπάτια είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Αρκαδικά Μονοπάτια περιλαμβάνεται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τον οδηγό Αρκαδικά Μονοπάτια ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Αρκαδικά Μονοπάτια είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Αρκαδικά Μονοπάτια ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πολλών περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Αρκαδίας και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.