Μεγαλόπολη: στορία, εξυπηρετήσεις, διαδρομές
Αρκαδικά Μονοπάτια & Apollo Trails
Λύκαιο, Τετράζι, Μίνθη και κοιλάδα Νέδας
Η μεγάλη πόλη της ΝΔ Αρκαδίας
Η Μεγαλόπολη
Εικόνα του οικισμού
Η Μεγαλόπολη είναι ο κυριότερος οικισμός της λεκάνης του άνω ρου του Αλφειού, ενός εσωτερικού οροπεδίου που δημιουργήθηκε από το συνδυασμό αποθέσεων των γεωλογικών χρόνων, στις οποίους ενθυλακώνονται και οι λιγνίτες της περιοχής, και από τα επάλληλα ριπίδια αλλουβίων των απορροών των γύρω βουνών Μαίναλο, Λύκαιο και Βόρειος Ταΰγετος.
Ο οικισμός, που για ένα μικρό διάστημα ξεπέρασε το πληθυσμιακό μέγεθος της κωμόπολης, υπήρξε το κέντρο και στήριγμα μιας μεγάλης αλλά αδύναμης περιφέρειας. Η Μεγαλοπολίδα, που γεωγραφικά εκτεινόταν μέχρι τη Φαλαισία και τις αρχαίες αρκαδικές επικράτειες της Φιγάλειας και της Οιχαλίας, περιλάμβανε αλλά δεν εγκόλπωνε ουσιαστικά τα ιστορικά κέντρα της Ανδρίτσαινας και της Καρύταινας και το πολυπολικό αυτό σύστημα έμεινε τελικά ακέφαλο και ευάλωτο, μέσα στα όρια των αυξανόμενων ακτίνων επιρροής της Τρίπολης και της Καλαμάτας.
Η περίοδος ακμής της Μεγαλόπολης ταυτίστηκε με την κορύφωση λειτουργίας των θερμοηλεκτρικών εργοστασίων της ΔΕΗ και την ταυτόχρονη ευκαιρία που της πρόσφερε η ανάπλαση της κώμης μετά τους σεισμούς του 1965. Στο διάστημα αυτό η Μεγαλόπολη φάνηκε να διαγράφει μια σαφή παρουσία στην εσωτερική επικράτειά της, πορεία που κάμφθηκε πρόσφατα με την αμφισβήτηση του ρόλου του λιγνίτη και την κατασκευή του μεγάλου διαγώνιου αυτοκινητόδρομου Κορίνθου-Καλαμάτας, που ελαχιστοποιώντας τις αποστάσεις άλλαξε τη χωροταξία της πελοποννησιακής ενδοχώρας.
Έχοντας ως δεδομένες τις εξελίξεις αυτές, η Μεγαλόπολη σήμερα ανασυγκροτείται προς έναν πιο περιορισμένο εδαφικά αλλά σαφέστερο γεωπολιτικό ρόλο και αναζητά τις προοπτικές της σε αξίες που είχε παραγνωρίσει στην πρόσφατη πορεία της.
Η Μεγαλοπολίτιδα
Η λεκάνη της Μεγαλόπολης μέσα στη συνηθισμένη πρωινή ομίχλη
Ξεχωρίζουν οι στήλες υδρατμών των δύο θερμοηλεκτρικών μονάδων της ΔΕΗ
Πατήστε για μεγέθυνση
Η λεκάνη της Μεγαλόπολης μέσα στη συνηθισμένη πρωινή ομίχλη
Ξεχωρίζουν οι στήλες υδρατμών των δύο θερμοηλεκτρικών μονάδων της ΔΕΗ
Η Μεγαλοπολίτιδα είναι μια μεγάλη εσωτερική λεκάνη με πλούσιους φυσικούς πόρους, προστατευμένη από ακραίες κλιματικές αλλαγές, αθέατη από τα παράλια και ταυτόχρονα απομονωμένη από τις παράκτιες ζώνες γεωπολιτικής έντασης της Πελοποννήσου. Η κατοίκηση στη περιοχή οργανώθηκε από τα προϊστορικά χρόνια, κυρίως περιφερειακά των μεγάλων ελωδών εκτάσεων και της ασταθούς κοίτης του Αλφειού.
Η συγκρότηση οικισμού με το όνομα Μεγάλη Πόλη οφείλεται στον Επαμεινώνδα, που το 370 π.Χ. ίδρυσε την πόλη με σκοπό να συσπειρώσει τις αρκαδικές πολίχνες υψώνοντας ένα προπύργιο στη γειτονική αλλά αντίπαλη Σπάρτη. Στην πόλη συνοικίσθηκαν υποχρεωτικά οι κάτοικοι 40 οικισμών της ευρύτερης περιοχής - ανάμεσα στους οποίους και αυτοί της ισχυρής Γόρτυνας - και εμπλουτίσθηκαν δημογραφικά με δραπέτες είλωτες της Λακωνίας, που απεχθάνονταν τη Σπάρτη. Ο στρατηγικός σκοπός της Μεγάλης Πόλης ολοκληρώθηκε το 331 π.Χ., στις μάχες που διηύθηναν οι Μακεδόνες κατά των Σπαρτιατών. Ωστόσο, έναν αιώνα αργότερα η πόλη καταστράφηκε από τους Σπαρτιάτες και αν και ανοικοδομήθηκε σύντομα, εγκαταλήφθηκε οριστικά στις επόμενες περιόδους.
Τμήμα της Αρχαίας Αγοράς της Μεγάλης Πόλης
Στο μέσο Βυζάντιο, μακριά από τα ερείπια της Μεγάλης Πόλης και κοντά στη θέση της σημερινής Μεγαλόπολης συγκροτήθηκε το χωριό Σινάνο, όνομα που το υιοθετούν και οι μουσουλμάνοι κάτοικοί του στην Τουρκοκρατία. Στο ύστερο Βυζάντιο, το κύριο ενδιαφέρον των Φράγκων εστιάστηκε στην φυσικά οχυρή και στρατηγικά σημαντικότερη Καρύταινα.
Το Σινάνο έφτασε στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης ως ένα από τα χωριά της λεκάνης, χωρίς ιδιαίτερο οικονομικό ή δημογραφικό βάρος. Μετά την συγκρότηση του Ελληνικού κράτους ωστόσο, το Σινάνο αναπτύσσεται σταδιακά, το 1834 ορίζεται ως έδρα του τοπικού δήμου, ενώ δυο χρόνια μετά παίρνει το όνομα Μεγαλόπολη.
Το μνημείο πεσόντων στη θέση Βίγλες
θυμίζει την εκτέλεση 212 πατριωτών από τα Γερμανικά στρατεύματα Κατοχής (24/02/1944)
Ο σεισμός του 1965
Τη δεκαετία του 1960, η Μεγαλόπολη ξεκίνησε μια πορεία σημαντικής ανάπτυξης, χάρη στις προοπτικές που έδωσε η εξόρυξη λιγνίτη. Η λαμπρή εξέλιξη της πόλης διακόπησε στις 5 Απριλίου 1965, όταν ισχυρότατος σεισμός μεγέθους 6,1R χτύπησε την περιοχή και έπληξε εκτός της Μεγαλόπολης και τα χωριά Απιδίτσα, Χωρέμη, Κυπαρίσσια, Καρυές, Θωκνία και Μαραθούσα. Εκτός από τους 17 νεκρούς και τους 200 τραυματίες, το οικιστικό απόθεμα υπέστη σχεδόν ολική καταστροφή. Η Μεγαλόπολη μπήκε άμεσα σε τροχιά ανοικοδόμησης, βοηθούμενη από το σύνολο του κρατικού μηχανισμού.
Η Μεγαλόπολη του λιγνίτη
Εικόνα των λιγνιτορυχείων στο χωριό Τριπόταμο
Στο βάθος το όρος Λύκαιο
Πατήστε για μεγέθυνση
Εικόνα των λιγνιτορυχείων στο χωριό Τριπόταμο
Στο βάθος το όρος Λύκαιο
Η λεκάνη της Μεγαλόπολης διαθέτει τα δεύτερα σημαντικότερα αποθέματα λιγνίτη της Ελλάδας. Η συστηματική αξιοποίηση και η κατασκευή των θερμοηλεκτρικών μονάδων ξεκίνησε στη δεκαετία του 1970 από τη ΔΕΗ. Στην πλήρη λειτουργία του, το πλέγμα μονάδων ενέργειας της Μεγαλόπολης αποτελείται από τέσσερις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειες με καύση λιγνίτη συνολικής ισχύος 850 MW και μία μονάδα φυσικού αερίου ισχύος 700 MW.
Από το 2020 βρίσκεται σε εξέλιξη η απενεργοποίηση των λιγνιτικών μονάδων, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής απολιγνιτοποίησης και παράλληλα δημιουργείται η υποδομή για την τηλεθέρμανση της Μεγαλόπολης από τα κατάλοιπα της επεξεργασίας του λιγνίτη και από τοπικά παραγόμενη βιομάζα.
Η Μεγαλόπολη σήμερα
Το δημαρχείο της πόλης
Η Μεγαλόπολη σήμερα είναι έδρα του ομώνυμου δήμου, στο διοικητικό πλαίσιο της Περιφερειακής Ενότητας Αρκαδίας της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Η κώμη απλώνεται σε υψόμετρο 430 μέτρων και έχει σύγχρονο πολεοδομικό σχέδιο, με μεγάλη κεντρική πλατεία, όπου δεσπόζει το νεοκλασικό δημαρχιακό μέγαρο. Ο μόνιμος πληθυσμός, μαζί με τον οικισμό Ορέστειο, βρέθηκε στην απογραφή του 2021 να είναι 8.791 κάτοικοι, παρουσιάζοντας για πρώτη φορά μετά το 1850 - εξαιρώντας τις δεκαετίες του σεισμού και του πολέμου - μείωση.
Η τρίτοξη γέφυρα του Ελισσώνα ποταμού
εξασφαλίζει τη σύνδεση με την Καρύταινα και την Ηλεία
Η Μεγαλόπολη διαθέτει τεχνικό και κοινωνικό εξοπλισμό επιπέδου μεγάλου δήμου και βρίσκεται πολύ κοντά στο νέο αυτοκινητόδρομο και σε κομβική θέση στο οδικό πλέγμα της επικράτειάς της. Έχει μεγάλο σιδηροδρομικό σταθμό, ο οποίος όμως, όπως και η σχετική γραμμή της Πελοποννήσου, είναι ανενεργός.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
ΟΔΗΓΟΣ ΣΤΑ ΑΡΚΑΔΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ
Ο οδηγός Αρκαδικά Μονοπάτια είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Αρκαδικά Μονοπάτια περιλαμβάνεται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τον οδηγό Αρκαδικά Μονοπάτια ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Αρκαδικά Μονοπάτια είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Αρκαδικά Μονοπάτια ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πολλών περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Αρκαδίας και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.