Το ελατόδασος της Πάρνηθας
Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας: Ορνιθοπανίδα
Το ελατόδασος της Πάρνηθας
Χιονοκότσυφας (Turdus torquatus) στη Σκίπιζα
(πατήστε για μεγέθυνση).
Χιονοκότσυφας (Turdus torquatus) στη Σκίπιζα
Το ελατόδασος των ψηλών κορυφών της Πάρνηθας ήταν ανέκαθεν - και παρόλες τις απώλειές του λόγω των πυρκαγιών, παραμένει - ένα από τα ωραιότερα δασικά τοπία του Εθνικού Δρυμού και ταυτόχρονα μια περιοχή που συγκεντρώνει πολλά σπάνια και ενδιαφέροντα είδη πανίδας.
Η συστάδα φυλλοβόλων γύρω από την πηγή Κανταλίδι
(πατήστε για μεγέθυνση).
Η συστάδα φυλλοβόλων γύρω από την πηγή Κανταλίδι
Η συστοιχία των πηγών και αναβλύσεων στη βάση του ασβεστόλιθου του Όρνιου και της Καραβόλας - Σκίπιζα, Πλατάνα, Μόλα, Κανταλίδι, για να αναφέρουμε μόνο τις μεγαλύτερες - προσφέρουν ευκαιρίες ποτισμού στα ζώα και ταυτόχρονα συντηρούν ένα αραιό αλλά πολύ σημαντικό μωσαϊκό καταστάσεων βλάστησης. Άλλωστε, οι πηγές αυτές υπήρξαν ιστορικά θέσεις αγκίστρωσης της ανθρώπινης παρουσίας στην Πάρνηθα, μια παρουσία που συνοδεύτηκε από τη φύτευση ημιάγριων καρποφόρων και την ανάπτυξη ξέφωτων. Σήμερα, το ελατόδασος των κορυφών της Πάρνηθας, μια από τις λίγες ζώνες αυτόχθονου δάσους που δεν κάηκε, αποτελεί το κυριότερο καταφύγιο της ορεινής πανίδας του βουνού.
Θα εξερευνήσουμε την ορνιθοπανίδα της περιοχής της Σκίπιζας με βάση τη διαδρομή Μπάφι – Σκίπιζα – Λυκοποριά – Μπάφι, που κυκλώνει την ψηλότερη κορυφή της Πάρνηθας, την Καραβόλα (1413 μ.) και συνιστά μία από τις δημοφιλέστερες διαδρομές πεζοπορίας του βουνού. Εδώ θα συναντήσουμε μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά πουλιά του ελατόδασους της Πάρνηθας. Ωστόσο, λόγω ακριβώς της δημοφιλίας της περιοχής, θα πρέπει να επιλέξουμε μέρα και ώρα χωρίς ιδιαίτερη πεζοπορική κίνηση.
Κοκκοθραύστης (Coccothraustes coccothraustes)
Η διαδρομή ξεκινά από το Καταφύγιο Μπάφι και ακολουθεί τον ασφαλτόδρομο που κατευθύνεται δυτικά προς τη βάση του Ναυτικού, τον οποίο αφήνουμε στο πρώτο διάσελο, όπου ξεκινάει το μονοπάτι για την Σκίπιζα. Στο πρώτο τμήμα του μονοπατιού υπάρχουν διάσπαρτα έλατα, ενώ κάτω από το μονοπάτι απλώνεται το εφιαλτικό τοπίο της πυρκαγιάς, που σταμάτησε ακριβώς εδώ. Στα καμένα αναπτύσσονται πλέον βάτα και αγριοτριανταφυλλιές, που προσφέρουν τροφή σε πουλιά όπως οι Κότσυφες (Turdus merula) και οι Μαυροτσιροβάκοι (Curruca melanocephala). Πάνω στους θάμνους και τους καμένους κορμούς στέκονται Καρβουνιάρηδες (Phoenicurus ochruros) και Αετομάχοι (Lanius collurio).
Καρποί αγριοτριανταφυλλιάς (Rosa sp.) στη Σκίπιζα
Αριστερά η έρπουσα Rosa villosa, δεξιά ο ψηλός θάμνος Rosa canina
Λίγο πιο πέρα, πάνω στο μονοπάτι, υπάρχει μια μικρή ανάβλυση, που γεμίζει μια μικρή γουρνίτσα: το λιγοστό αυτό νεράκι αρκεί για να προσελκύσει πολλά πουλιά του δάσους, ανάμεσα στα οποία και τους δυσεύρετους Χιονοκότσυφες (Turdus torquatus) - όταν είναι η εποχή τους.
Καλόγερος (Parus major) στην κυκλική διαδρομή Σκίπιζα-Μπάφι
(πατήστε για μεγέθυνση).
Καλόγερος (Parus major) στην κυκλική διαδρομή Σκίπιζα-Μπάφι
Στα βραχώδη πρανή στα δεξιά μας μπορούμε να παρατηρήσουμε τη φιγούρα ή να ακούσουμε το μελωδικό κάλεσμα του Γαλαζοκότσυφα (Monticola solitarius). Ξαναμπαίνουμε στο ελατόδασος, το οποίο γενικά δεν είναι πολύ πυκνό και εμφανίζει μικρά ανοίγματα, όπου συχνάζουν δύο χαρακτηριστικά τσιχλόνια της Πάρνηθας, το Σιρλοτσίχλονο (Emberiza cirlus) και το Βουνοτσίχλονο (Emberiza cia). Κατά τόπους, διατηρούνται λίγες βελανιδιές.
Το πυροφυλάκειο του ΕΔΑΣΑ προσφέρει μια εξαιρετική θέση για την εποπτεία του δάσους. Στο βάθος το (καμένο) Πλατύ Βουνό
Το μονοπάτι κατηφορίζει προς την πηγή Σκίπιζα, το νεράκι της οποίας προσελκύει κοινά είδη, όπως οι Σπίνοι (Fringilla coelebs) και οι Καλόγεροι (Parus major), ενώ πιθανόν να ακούσουμε εδώ τις στριγκές φωνές από τις Κίσσες (Garrulus glandarius). Παρόλο το μικρό μέγεθος της ασβεστολιθικής μάζας που αποστραγγίζει, η πηγή έχει νερό, έστω λιγοστό, όλο το χρόνο και αποτελεί σημείο σύγκλισης πολλών ακόμα ζώων - αγριογούρουνων και ελαφιών. Τριγύρω θάλλουν μια καστανιά και μερικά γέρικα πλατάνια, που ίσως θυμόνται ακόμα ότι άλλοτε η Σκίπιζα ήταν το αγαπημένο σημείο συνάντησης βοσκών και ορειβατών.
Στην πηγή Σκίπιζα
Μετά από μια σύντομη ανηφόρα φτάνουμε στο πυροφυλάκειο του ΕΔΑΣΑ, στημένο πάνω σε βράχινο μπαλκόνι με άπλετη θέα προς το ΒΔ τμήμα του βουνού. Μπορούμε να παραμείνουμε εδώ για λίγη ώρα στη θέση αυτή, που είναι η πλέον κατάλληλη για να παρατηρήσουμε κάποια Γερακίνα (Buteo buteo) να γυροπετά ή κάποιους από τους Κόρακες (Corvus corax) της Πάρνηθας (που έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια), ενώ στη μετανάστευση και το καλοκαίρι είναι αρκετά πιθανή και η παρατήρηση κάποιου Φιδαετού (Circaetus gallicus). Ελάχιστοι τυχεροί έχουν δει εδώ την φευγαλέα σιλουέτα ενός Χρυσαετού που χαμηλώνει προς το Λημικό, προφανώς κάποιο νεαρό άτόμο που εξετάζει τα βουνά της Στερεάς Ελλάδας για πιθανή εγκατάσταση.
Σταυρομύτης (Loxia curvirostra) στα ώριμα έλατα μετά το πυροφυλάκειο της ΕΔΑΣΑ
Αφήνουμε το πυροφυλάκειο και κινούμαστε ανατολικά, στη βόρεια πλαγιά της Καραβόλας, σε πιο πυκνό και υγρό ελατόδάσος, με δέντρα σαφώς ψηλότερα και πιο ευθύκορμα. Εδώ θα δούμε να στέκονται στις κορυφές των ελάτων ή θα ακούσουμε τις κροταλιστές φωνές από τις Τσαρτσάρες (Turdus viscivorus), οι οποίες συχνά το χειμώνα συνοδεύονται και από τις κοινές Τσίχλες (Turdus philomelos). Το χειμώνα στις κορυφές των ελάτων δουλεύουν οι Σταυρομύτες (Loxia curvirostra), που τσακίζουν τους κώνους και αποσπούν τον καρπό με τα ψαλιδωτά ράμφη τους, ενώ κοντά τους θα δούμε και Κοκκοθραύστες (Coccothraustes coccothraustes).
Ελατοπαπαδίτσα (Periparus ater)
Όσο προχωράμε στο πυκνό δάσος, μέχρι τη διασταύρωση προς Μπάφι και τον αυχένα της Καραβόλας, εμπιστευόμαστε πλέον περισσότερο την ακοή μας για την αναγνώριση των πουλιών: το δισύλλαβο τιτίβισμα της Ελατοπαπαδίτσας (Periparus ater) μας ακολουθεί σε όλο το δάσος, ενώ περιστασιακά ακούμε τις ψιλές φωνές από τους Καμποδεντροβάτες (Certhia brachydactyla) και τους Πυρροβασιλίσκους (Regulus ignicapilla).
Πυρροβασιλίσκος (Regulus ignicapilla)
Ανεβαίνουμε την ανοιχτή ρεματιά προς το διάσελο της Καραβόλας, διατρέχοντας μάλλον σιωπηλές συστάδες. Από το διάσελο της Καραβόλας, κατηφορίζουμε την πετρώδη πλαγιά με το αραιό δάσος και τα αγριόκεδρα για να κλείσουμε τη διαδρομή μας, έχοντας το νου μας να ξετρυπώσουμε κάποιον Κοκκινολαίμη (Erithacus rubecula) μέσα από τις φυλλωσιές των θάμνων.
Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
Προσπέλαση
Αναζητώντας σταυρομύτες, κοκκοθραύστες και χιονοκότσυφες
Εξίσου πολυσύχναστη είναι η κυκλική πορεία Μπάφι-Σκίπιζα-Μόλα-Μπάφι: πρόκειται στην ουσία για μια επέκταση της παρούσας πορείας, που φτάνει μέχρι τη Μόλα. Αντίστοιχα, η κυκλική πορεία Γύρος των κορυφών με βάση την Αγία Τριάδα, που εξερευνά τόσο το ελατόδασος, όσο και τις καμένες πλαγιές των ψηλότερων κορυφών της Πάρνηθας, περνά και αυτή από τη Σκίπιζα.
Τέλος, τα σημάδια του Εθνικού Μονοπατιού Ο22 που θα δείτε στα δέντρα ανήκουν στο 15ο και προτελευταίο σκέλος του Ο22 Σκούρτα-καταφύγιο Μπάφι, που περνά από τη Σκίπιζα και καταλήγει στο Μπάφι.
Πάρνηθα topoguide
Το ελατόδασος της Πάρνηθας
Ο οδηγός Πάρνηθα topoguide προτείνει διαδρομές birdwatching στα μείζονα τοπία του βουνού, δηλαδή το ελατόδασος της Σκίπιζας, τη Μόλα, το Ξερολίβαδο, το Λημικό, το Τατόι, τη χαράδρα της Γκούρας και το οροπέδιο των Σκούρτων. Σε κάθε περιοχή, η εφαρμογή προτείνει μια διαδρομή περιήγησης, πάνω στην οποία κάνει ενεργητική πλοήγηση και επισημαίνει τις θέσεις όπου ο παρατηρητής μπορεί να εντοπίσει τα πιο ενδιαφέροντα είδη.
Ο οδηγός Πάρνηθα topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android από το Play Store.
Ο οδηγός Πάρνηθα topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Προμηθευτείτε τον οδηγό της Πάρνηθας ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.