Δάση & λιβάδια στο Τατόι

Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας: Ορνιθοπανίδα

Δάση & λιβάδια στο Τατόι

Τα πουλιά του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
Μέχρι και το τέλος του 20ου αιώνα, η λεκάνη της Δεκέλειας υπήρξε η οπισθοφυλακή των πευκοδασών της Πάρνηθας
(πατήστε για μεγέθυνση).

Το περίεργης ηχητικής και άγνωστης ετυμολογίας τοπωνύμιο Τατόι αναφερόταν σε ένα από τρια οθωμανικά τσιφλίκια (Τατόι, Μαχούνια και Λιόπεσι) που καταλάμβαναν την έκταση ανάμεσα στη Βαρυμπόπη και το διάσελο του Κατσιμιδίου, μια περιοχή που στην αρχαιότητα ανήκε στην πόλη Δεκέλεια. Μετεπαναστατικά, η περιοχή αποκτήθηκε από τον Σκαρλάτο Σούτσο και σταδιακά η ενιαία έκταση πήρε το κοινό όνομα Τατόι και καταλάμβανε δύο κοιλάδες, με τη δυτική να αυλακώνεται από βαθιές ρεματιές, ενώ η ανατολική είναι πιό ομαλή.

Τα πουλιά του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
Το δάσος Χαλεπίου πεύκης στο Τατόι πριν τις πυρκαγιές

Το 1872, τμήμα της περιοχής αγοράστηκε από τον τότε βασιλιά της Ελλάδας Γεώργιο Α΄, ο οποίος με διαδοχικές αγορές και παραχωρήσεις συγκέντρωσε 47.000 στρέμματα με σκοπό να δημιουργήσει ένα χώρο που να συνδυάζει τις λειτουργίες των θερινών ανακτόρων, της πρότυπης αγροτικής μονάδας και του χώρου αναψυχής. Οι αγροτικές δραστηριότητες περιορίστηκαν στο χώρο γύρω από τα ανάκτορα και το δάσος αποτέλεσε πεδίο αναψυχής και εξερεύνησης της βασιλικής οικογένειας. Έτσι, στις αρχές του 20ου αιώνα, το Τατόι είναι πλέον ένα μεγάλο δάσος, με ψηλά ώριμα άτομα Χαλεπίου πεύκης, πλούσιο υπόροφο και έντονη παρουσία άγριας ζωής. Άλλωστε, εδώ έγινε και η πρώτη εισαγωγή και απελευθέρωση ελαφιών από την Ευρώπη.

Το δάσος κάηκε πολλές φορές μέσα στον 20ο αιώνα, για πρώτη φορά το 1916, οπότε καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος του και πολλά κτίρια, και αργότερα το 1945. Μεταπολεμικά, οι αλλαγές ήσαν μικρές και αφορούσαν κυρίως στη διάνοιξη ενός εκτεταμένου, περιορισμένης ωστόσο προσβασιμότητας, οδικού δικτύου και στην κορύφωση της ωρίμανσης και συγκόμωσης των πεύκων, που είχε σαν αποτέλεσμα ο υπόροφος να είναι σχετικά φτωχός, λόγω της μόνιμης σκίασης και του παχιού στρώματος από πευκοβελόνες που σχηματίζεται στο έδαφος - οι οποίες δεν αποσυντίθενται λόγω του πολύ ξηρού κλίματος.

Τα πουλιά του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
Το δάσος Χαλεπίου πεύκης στο Τατόι πριν τις πυρκαγιές

Στα τέλη του 20ου αίωνα, το Τατόι είναι πλέον ένας μεγάλος χώρος αναψυχής και δασικών περιπάτων, με κυμαινόμενη δημοφιλία και όχληση, που συνήθως εστιάζουν στα λιβάδια των πρώην βασιλικών κτημάτων. Το 2003 το Τατόι περιήλθε στην κυριότητα του κράτους έπειτα από αποζημίωση της τέως Βασιλικής οικογένειας και κηρύχθηκε διατηρητέο. Από διαχειριστικής πλευράς, το Τατόι ανήκει στις ζώνες του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, βρίσκεται ωστόσο υπό ειδικό καθεστώς συνυπευθυνότητας των υπηρεσιών Πολιτισμού και Περιβάλλοντος, λόγω των ιδιαίτερων ιστορικών χαρακτηριστικών και της μεγάλης επισκεψιμότητας.

Τα πουλιά του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
Τα βασιλικά κτήματα είναι η καρδιά του δασικού οικοσυστήματος του Τατοΐου
(πατήστε για μεγέθυνση).

Καρδιά του Τατοΐου είναι τα βασιλικά κτήματα, μια έκταση 42.000 στρεμμάτων, όπου οι καρποφόροι δενδρώνες καλύπτουν 1.600 στρέμ. και οι λιβαδικές εκτάσεις περίπου 1.200 στρέμ. Μετά την αποχώρηση της βασιλικής οικογένειας και τη σταδιακή εγκατάλειψη του χώρου, η αρχική, ήδη εντυπωσιακή, ποικιλία δέντρων και θάμνων, εμπλουτίστηκε με πολλά αυτόχθονα είδη (κυρίως σχίνα, πουρνάρια, κουμαριές και σπάρτα), που παρείσφρυσαν στο εγκατελειμένο κτήμα και δημιούργησαν αλλεπάλληλους θύλακες άγριας χλωρίδας.

Στις αρχές του 21ου αιώνα το τοπίο άλλαξε εντελώς. Οι μεγάλες πυρκαγιές κατέστρεψαν ολοσχερώς το δάσος, με εξαίρεση λίγες συστάδες στις ρεματιές και γύρω από τους δρόμους, ενώ το αγροτικό τοπίο των βασιλιών κτημάτων, αν και διασώθηκε, έχει χάσει την οικολογική σημασία που του χάριζε η πλούσια καρποδοτικότητα των περιποιημένων οπωροφόρων. Με τις δεδομένες εδαφικές και κλιματικές συνθήκες, η διαδικασία αναγέννησης των πεύκων είναι πολύ αργή, ωστόσο γύρω από τους ιστάμενους καμένους κορμούς ο υπόροφος και η μικρή χλωρίδα (είδη ανθεκτικά στη φωτιά, πρόδρομοι και αναρριχητικοί θάμνοι, γεώφυτα κλπ) αναπλάθονται με καλή ταχύτητα.

Τα πουλιά του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
Θηλυκός Σπίνος (Fringilla coelebs)

Παρόλη την τεράστια αλλαγή, το Τατόι εξακολουθεί να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον τόσο των επισκεπτών, όσο και των πληθυσμών των πουλιών της περιοχής. Χάρη στην εξοικείωση των ζώων με την ανθρώπινη παρουσία, αλλά και λόγω της ευκολότερης θέασης μέσα στο κερματισμένο πλέον δασικό τοπίο, το Τατόι είναι μια από τις περιοχές που μπορεί να δει κανείς εύκολα αρκετά είδη ορνιθοπανίδας. Έχουν καταγραφεί περίπου 55 είδη πουλιών, ένας αριθμός που υπονοεί ότι εδώ θα δούμε κυρίως τα ευρέως διαδεδομένα και ευπροσάρμοστα είδη.

Τα πουλιά του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
Η πλούσια βλάστηση των δρομίσκων του Τατοΐου

Πράγματι, τα αρπακτικά εκπροσωπούνται από τα πιο ανεκτικά απέναντι στον άνθρωπο είδη: γερακίνες, βραχοκιρκίνεζα, ξεφτέρια και κάποιος περιστασιακός Φιδαετός. Αντίστοιχα, από τα νυχτοπούλια θα ακούσουμε την Κουκουβάγια και το Γκιώνη.

Τα πουλιά του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
Παρακολουθώντας την εναέρια κίνηση στο Τατόι

Από τα στρουθιόμορφα, πιο έντονη είναι η παρουσία από τις κοινές σπίζες (Καρδερίνα, Σπίνος, Λούγαρο, Σκαρθάκι και Φλώρος), τα συνήθη κορακοειδή και περιστερόμορφα και τους πιο κοινούς τσιροβάκους, φυλλοσκόπους, μυγοχάφτες και τσίχλες. Η ομάδα που αντιπροσωπεύεται καλύτερα είναι οι παπαδίτσες και τα συγγενή γένη. Το σούρουπο, μέσα από τις ρεματιές ακούγεται το τραγούδι του Αηδονιού. Σημειώστε ότι αν και αρκετά από τα καταγεγραμμένα είδη αναφέρονται στην πριν τις πυρκαγιές κατάσταση, είναι απρόβλεπτο το πως θα προσαρμοστεί η ορνιθοπανίδα στις νέες συνθήκες του συνόλου των δασικών βιοτόπων της Πάρνηθας, όπως μας έδειξε - και μας εξέπληξε - το Ξερολίβαδο.

Τα πουλιά του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
Αηδόνι (Luscinia megarhynchos)

Προσπέλαση

Ένας διαρκώς αναγεννώμενος παράδεισος

Παρόλες τις αλλαγές, το Τατόι παραμένει ένα πολύ ευχάριστο πεδίο για δασικούς περιπάτους και τις λαμπρές μέρες της άνοιξης ή του χειμώνα προσελκύει εκατοντάδες Αθηναίους.

Το οδικό δίκτυο προσφέρει πολλές προτάσεις για εύκολες εξερευνήσεις, όπως η μικρή κυκλική πορεία Στο δάσος του Τατοΐου, αλλά και η "παιδική" διαδρομή στα Βασιλικά κτήματα Τατοΐου. Η πιο βολική αφετηρία για τις περιπλανήσεις σας στο Τατόι είναι η τοποθεσία Πλάτανος, δηλαδή ο μεγάλος πλατανεώνας στην δυτική πλευρά του κτήματος.

Μεγαλύτερες πορείες, που απλώνουν τα όρια της εξερεύνησης προς την κυρίως Πάρνηθα, είναι οι διαδρομές Τατόι-καταφύγιο Μπάφι, Τατόι-καταφύγιο Φλαμπούρι και η κυκλική πορεία από το Τατόι στο Κατσιμίδι.

Πάρνηθα topoguide

Τα πουλιά της Πάρνηθας

Η αναλυτική χαρτογράφηση της διαδρομής Τα πουλιά στο Τατόι, καθώς και φωτογραφίες και παρουσιάσεις των πουλιών που συναντάμε στη διαδρομή, περιλαμβάνεται στο μοναδικό οδηγό για την Πάρνηθα, την εφαρμογή Πάρνηθα topoguide.

Ο οδηγός Πάρνηθα topoguide προτείνει διαδρομές birdwatching στα μείζονα τοπία του βουνού, δηλαδή το ελατόδασος της Σκίπιζας, τη Μόλα, το Ξερολίβαδο, το Λημικό, το Τατόι, τη χαράδρα της Γκούρας και το οροπέδιο των Σκούρτων. Σε κάθε περιοχή, η εφαρμογή προτείνει μια διαδρομή περιήγησης, πάνω στην οποία κάνει ενεργητική πλοήγηση και επισημαίνει τις θέσεις όπου ο παρατηρητής μπορεί να εντοπίσει τα πιο ενδιαφέροντα είδη.

Ο οδηγός Πάρνηθα topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android από το Play Store.

Ο οδηγός Πάρνηθα topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Προμηθευτείτε τον οδηγό της Πάρνηθας ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.