Περαταριές, καρέλια και συρματογέφυρες στην Ορεινή Ναυπακτία

Περαταριές, καρέλια και συρματογέφυρες

Τα Κράββαρα είναι κατατμημένα από πολλούς και μεγάλους ποταμούς και παραπόταμους, και με χωρικούς προσανατολισμούς που άλλαζαν ανάλογα με την ενότητα και την εποχή - Ευηνοχώρι, Μεσολόγγι, Αιτωλικό, Θέρμο, Ευρυτανία. Αναγκαστικά, το οδικό πλέγμα "σκόνταφτε" στις διαβάσεις των ποταμών. Όπως είδαμε στο κεφάλαιο για τα Πέτρινα γεφύρια στην Ορεινή Ναυπακτία, οι πετρογέφυρες ήταν λίγες, λόγω κόστους, περίπλοκης διαδικασίας χωροθέτησης και κατασκευής και συχνά λόγω έλλειψης τεχνογνωσίας.

Αναγκαστικά λοιπόν, σε πολλές περιπτώσεις διάβασης ποταμών, αξιοποιήθηκαν οι περαταριές, τα καρέλια και οι συρματογέφυρες. Το απλά αυτά μέσα γεφύρωσης του ποταμού πρόσφεραν μια πολύ βολική λύση: ήταν κινητά, φτηνά και σχετικά αξιόπιστα.

Οι περαταριές ήταν επιμήκεις ξύλινες σχεδίες, δεμένες με δύο σκοινιά, ένα από κάθε όχθη, τα οποία επείχαν ρόλο ασφάλειας και μέσου έλξης: ο περάτης περνούσε τη σχεδία από τη μία όχθη στην άλλη με τη βοήθεια της μυϊκής δύναμής του. Οι περαταριές απαιτούσαν ένα ελάχιστο βάθος νερού και ήσαν ασφαλείς μόνο σε σχετικά ήπια και στρωτή ροή του νερού, γι' αυτό και χρησιμοποιήθηκαν σε λίγες περιπτώσεις. Όπου το επέτρεπε το πλάτος της κοίτης και η γεωμετρία των όχθεων, οι περαματάρηδες προχώρησαν στην κατασκευή καρελιών.

Ναυπακτία topoguide
Περαταριές, καρέλια και συρματογέφυρες στην Ορεινή Ναυπακτία
Το Καρέλι στη Δοσούλα

Το καρέλι ήταν ένας στοιχειώδης αλλά εύκολος στην κατασκευή μηχανισμός: τέντωναν ένα χοντρό σκοινί από τη μία όχθη στην αντίπερα και το στερέωναν σε κάποιο σταθερό βάθρο (συνήθως κορμό πλατάνου). Από το σκοινί αυτό κρεμόταν με καρούλια ("καρέλια") ένα ξύλινο κιβώτιο, διαστάσεων αναλόγων του μεταφορικού σκοπού του έργου. Ο περάτης τράβαγε ένα σκοινί στερεωμένο στο κιβώτιο και το έφερνε στην όχθη. Ο επιβάτης πλήρωνε το αντίτιμο, που δεν ήταν ευκαταφρόνητο.

Σταδιακά, το χοντρό σκοινί έγινε συρματόσχοινο και το κιβώτιο έγινε μεταλλικό με στέγη, η διαδικασία παρέμεινε όμως η ίδια. Το σύστημα αυτό ήταν αρκετά ασφαλές και δεν σημειώθηκαν ατυχήματα. Έτσι τα καρέλια παρέμειναν εν χρήσει επί μακρόν. Στην Ορεινή Ναυπακτία, τα γνωστά καρέλια ήταν το πολύ σημαντικό και στην τελική του μορφή πολύ ασφαλές καρέλι της Δοσούλας στον Κάτω Κάμπο Στράνωμας, που περνούσε με ασφάλαια πάνω από τον αγριεμένο Εύηνο.

Ναυπακτία topoguide
Περαταριές, καρέλια και συρματογέφυρες στην Ορεινή Ναυπακτία
Η συρματογέφυρα στη Δοσούλα

Μια τελευταία λύση ήταν οι συρματογέφυρες, δηλαδή γέφυρες από συρματόσχοινο (συνήθως 4 συρματόσχοινα, δύο μεγαλύτερης διαμέτρου κάτω και δύο επάνω), με κατάστρωμα από σανίδια και συχνά μεταλλικό προστατευτικό πλέγμα στα πλαϊνά ή και στο κατάστρωμα. Η πάκτωση της συρματογέφυρας στις όχθες γίνεται πάντα σε πλατάνια. Τέτοιες γέφυρες υπάρχουν σε διάφορα σημεία, με πιο γνωστή αυτήν δίπλα στο Καρέλι Δοσούλας. Λίγες δεκαετίες πριν, στη φάση κατασκευής του φράγματος εκτροπής του Εύηνου, υπήρχε μια πολύ μεγάλη (και κάπως τρομακτική) συρματογέφυρα ανάμεσα στην Περίστα και τον Διπλάτανο. Επίσης, είναι γνωστό ότι σε κάποιες περιπτώσεις, οι κτηνοτρόφοι "έστησαν" μικρές συρματογέφυρες για να περνάνε στο σταύλο τους, όταν αυτός ήταν "απέναντι' από το άκρο του οδικού δικτύου ή της ασφαλούς πρόσβασης: μια τέτοια γέφυρα υπάρχει στη συμβολή του Κότσαλου με τον Εύηνο και παρόμοια συρματογέφυρα υπήρχε στο μονοπάτι Κόνισκα-Πέρκος.

Πως θα τα βρείτε

Φωτογραφίες και περιγραφές των ιδιότυπων αυτών μέσων γεφύρωσης των ποταμών της Ορεινής Ναυπακτίας περιλαμβάνονται στην εφαρμογή Ορεινή Ναυπακτία topoguide, που είναι διαθέσιμη τόσο για συσκευές Android, όσο και για συσκευές iOS (iPhone και iPad). Η εφαρμογή καθοδηγεί τον χρήστη να εντοπίσει το σημείο ενδιαφέροντος.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος