Τα χάνια της Ορεινής Ναυπακτίας

Τα χάνια της Ορεινής Ναυπακτίας

Ναυπακτία topoguide
Τα χάνια της Ορεινής Ναυπακτίας
Στο Χάνι της Ρέρεσης

Μέχρι και τη δεκαετία του 1950, που διανοίχθηκαν οι πρώτοι χωματόδρομοι στις εσωτερικές κοιλάδες της Ορεινής Ναυπακτίας, όλες οι μετακινήσεις και οι μεταφορές γίνονταν με τα πόδια και τα υποζύγια. Ακόμα και μετά από την περίοδο αυτή, μεγάλο μέρος των μεταφορών και ιδίως σε ότι αφορά τη ζωή του κτηνοτρόφου (προϊόντα και προμήθειες) εξακολούθησαν να στηρίζονται στη ζωική δύναμη και τα μονοπάτια, πολύ συντομότερα από τους δρόμους.

Ναυπακτία topoguide
Τα χάνια της Ορεινής Ναυπακτίας
Το ένα από τα δίδυμα χάνια του Λόη

Η διάβαση των μεγάλων αποστάσεων ανάμεσα στα χωριά και τους τέσσερις πόλους τους ορεινού ορίζοντα - τη Ναύπακτο, το Λιδορίκι, την Αρτοτίνα, το Θέρμο - αλλά και την Ευρυτανία, γινόταν μέσα από μακριά μονοπάτια και δύσκολα ορεινά περάσματα, συχνά από υψόμετρα που ξεπερνούσαν τα 1300 μ. Για να αντιμετωπιστούν οι χρόνοι μετακίνησης, που για τα χωριά βόρεια της γραμμής Ανάληψη-Σίμου-Άνω Χώρα ξεπερνούσαν το διάστημα της ημέρας, οι αγωγιάτες που μετέφεραν εμπορεύματα, οι κτηνοτρόφοι στην ετήσια μετακίνηση, αλλά και ο ταχυδρόμος και ο χωροφύλακας, έπρεπε να διανυκτερεύσουν στο δρόμο. Σε πολλές περιπτώσεις, ο ντόπιος θα έμενε σε συγγενείς σε κάποιο από τα χωριά της διαδρομής του. Αλλά τα κοπάδια και τα καραβάνια των μεταφορικών ζώων έμεναν σε συγκεκριμένα καταλύματα, που συνήθως βρίσκονταν πριν ή μετά στις καίριες ορεινές διαβάσεις, στα λεγόμενα χάνια.

Ναυπακτία topoguide
Τα χάνια της Ορεινής Ναυπακτίας
Το σημαντικό Χάνι του Λιόλιου

Το χάνι διατηρείται ανοιχτό όλο το χρόνο, παραμένει στη διάθεση του ταξιδιώτη όλο το 24ώρο και παρέχει υποδομές για ανάπαυση, φαγητό, ύπνο και καταφύγιο σε περίπτωση κακοκαιρίας. Σε όλη την Ελλάδα, και προφανώς και στην Ορεινή Ναυπακτία, τα χάνια εξυπηρέτησαν τις μετακινήσεις των κατοίκων, των κοπαδιών στην ετήσια μετανάστευση, των εμπόρων, των ταχυδρόμων και άλλων διοικητικών υπαλλήλων, των καραβανιών μουλαριών που μετέφεραν ξυλεία, αλάτι, ζωοτροφές ή κτηνοτροφικά προϊόντα, και πολλών άλλων.

Αρχικά τα χάνια ήταν μικρά παραπήγματα που τα χωροθετούσε η ανάγκη: στα δύσκολα διάσελα, στην είσοδο των χωριών, σε περάσματα ποταμών. Σταδιακά έγιναν πετρόχτιστα κτίρια με μόνιμη λειτουργία και προσωπικό.

Ναυπακτία topoguide
Τα χάνια της Ορεινής Ναυπακτίας
Το Χάνι Μπανιά έχει εξελιχθεί σε έναν μικρό τουριστικό οικισμό

Εντελώς ξεχωριστή είναι η σημασία του μεγάλου οδοιπορικού σταθμού - όπου λειτουργούσαν πολλά χάνια - στη γέφυρα Μπανιά, το μοναδικό πέρασμα στο μέσο ρου του Εύηνου. Εδώ υπήρχε πέτρινη γέφυρα, που αντικαταστάθηκε μεταπολεμικά από μια μεγάλη μεταλλική γέφυρα τύπου Μπέιλυ μήκους 49.6 μ. Το πέρασμα του ποταμού γινόταν είτε από τη γέφυρα, είτε από την κοίτη, όταν τα νερά ήταν χαμηλά. Ο μικρός συνοικισμός αναμονής και επισιτισμού των καραβανιών, των κοπαδιών και των συνοδών τους, που είχε συγκροτηθεί στο ανατολικό άκρο της γέφυρας, ανήκε στην περιοχή της Βλαχομάνδρας και πήρε το όνομά του από τον κυριότερο χανιτζή του περάσματος, τον Μπανιά.

Στην Ορεινή Ναυπακτία, τα χάνια έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη ζωή των ορεινών χωριών. Καθότι τα χωριά της περιοχής του Πλατάνου και της Άνω Χώρας, αλλά κυρίως τα χωριά της αιτωλικο-ευρυτανικής μεθορίου - Αράχωβα, Κλεπά, Μανδρινή, Άμπλιανη, Δομνίτσα, Κρίκελλο - ήσαν στραμένα προς τη Ναύπακτο, το Ευνηνοχώρι, το Μεσολόγγι, το Αγρίνιο και το Αιτωλικό, όπου διαχείμαζαν τα κοπάδια τους, ο ετήσιος κύκλος του κτηνοτροφικού πληθυσμού της Ορεινής Ναυπακτίας, αλλά και ολόκληρη η οικονομική λειτουργία της, βασιζόταν στα πιο κάτω χάνια:

  • Χάνι Μπανιά
  • Χάνια από τη Ναύπακτο μέχρι τη Δάφνη (παρείχαν και άλλες υπηρεσίες, όπως επισκευές κλπ)
  • Χάνι του Λόη
  • Χάνι Πλούμη
  • Χάνι Ιακώβου
  • Χάνι Καραγιάννη
  • Χάνι Χρυσανθόπουλου (Σφηνάκου)
  • Χάνι Αγίας Κυριακής
  • Χάνι Παπαδιάς
  • Χάνι Παρασκευής Παπανδρέου
  • Χάνι Λιόλιου
  • Χάνι Κολέτου

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Πως θα τα βρείτε

Φωτογραφίες και περιγραφές των κυριότερων χανιών της Ορεινής Ναυπακτίας περιλαμβάνονται στην εφαρμογή Ναυπακτία topoguide, που είναι διαθέσιμη τόσο για συσκευές Android, όσο και για συσκευές iOS (iPhone και iPad). Η εφαρμογή καθοδηγεί τον χρήστη να εντοπίσει το σημείο ενδιαφέροντος.