Μεσαιωνικές και νεότερες οχυρώσεις
γύρω από το Χελμό

Τα περισσότερα μνημεία της μετά την αρχαιότητα περιόδου στο Χελμό είναι μικρές και μεγαλύτερες οχυρώσεις της Φραγκοκρατίας ή πύργοι που κατασκευάστηκαν από Έλληνες στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Η έλλειψη οχυρώσεων της Οθωμανικής διοίκησης ή Τούρκων γαιοκτημόνων ερμηνεύεται εύκολα από το γεγονός ότι οι Τούρκοι προτίμησαν να κατοικήσουν στις πόλεις (συγκεκριμένα, στα Καλάβρυτα, όπου διατηρείται το σπίτι του βοεβόδα).

Οι πιο αξιόλογες οχυρώσεις είναι το Κάστρο Καλαβρύτων, ο πύργος των Πετιμεζαίων στους Κάτω Λουσούς και ο πύργος της Ζαρούχλας. Στον Άρμπουνα διακρίνονται δύο μικρά οχυρά στην άκρη της ράχης του Προφήτη Ηλία, η Επάνω Σπηλιά και το Παραθυράκι. Στα άλλα χωριά, θέσεις άμυνας και καταφυγίου υπήρξαν τα πολυάριθμα σπήλαια και ειδικότερα οι σπηλαιοεκκλησιές.

Ο πύργος των Πετιμεζαίων

Ο πύργος των Πετιμεζαίων υψώνεται στο πάνω μέρος του χωριού Κάτω Λουσοί. Είναι ένας από τους παλαιότερους πύργους της ορεινής Πελοποννήσου - θεωρείται ότι κατασκευάστηκε στο κέντρο παλιότερου ενετικού συγκροτήματος από αμυντικά και άλλα βοηθητικά κτίσματα, κάπου στον 17ο αι.

Ο πύργος των Πετιμεζαίων αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα οχυρωμένης κατοικίας της εποχής, συνδυάζοντας την καθημερινή πρακτική χρήση - είσοδος με μεγάλη κλίμακα - με το ισχυρό αμυντικό ρόλο - μεγάλος αριθμός πολεμίστρων. Έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Ο πύργος της Ζαρούχλας

Ο πύργος της Ζαρούχλας είναι διόροφη οχυρή οικία της περιόδου μεταξύ 16ο και 17ο αι. Η είσοδος γίνεται από τον 1ο όροφο με ανακλινόμενη ξύλινη γέφυρα. Το ισόγειο δεν είχε ανοίγματα και η προσπέλασή του γινόταν από εσωτερική σκάλα.

Αν και δεν είναι γνωστό ποιός έχτισε τον πύργο, έχει επικρατήσει η παράδοση να θεωρείται ως ιδιοκτήτης του ο τοπικός προύχοντας Ασημάκης Φωτήλας, και έτσι συχνά ο πύργος αναφέρεται ως Πύργος Φωτήλα.

Ο πύργος κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο το 1985. Είναι ανακαινισμένος και λειτουργεί σαν ξενώνας.

Κάστρο της Ωριάς

Το μεσαιωνικό κάστρο των Καλαβρύτων, γνωστό και ως Κάστρο της Ωριάς, κτίστηκε σε φυσικά προστατευμένο λόφο πάνω από τα σημερινά Καλάβρυτα. Το κάστρο κτίστηκε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, από τον πρώτο βαρόνο των Καλαβρύτων, Όθων ντε Τουρνέ (Othon de Turnay ή de Durnay), μετά το 1208. Σώζονται ερείπια των τειχών και δύο μισογκρεμισμένων πύργων.

Καστέλλι

Οχυρό της μεσαιωνικής περιόδου που έδωσε και το όνομα του σημερινού χωριού (καστέλλι σημαίνει κάστρο).

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος