Πεζοπορία στο Κυπαρίσσι, το Ζάρακα,
τη Μονεμβάσια, τα Βάτικα και το Μαλέα

Αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες των εποχών και το δύστροπο ανάγλυφο της περιοχής τους, οι άνθρωποι της ΝΑ Πελοποννήσου χάραξαν στο στιφό βράχο ατελείωτους δρόμους ανάμεσα στα χωριά, τα κρυφά επίνεια, τα κάστρα και τα μοναστήρια. Μεγάλο μέρος από τα μονοπάτια αυτά χάθηκαν κάτω από τη νεότερη οδοποιΐα, οι κλάδοι ωστόσο που διασώθηκαν οδηγούν ακόμα στους πιο όμορφους και πιο άγριους τόπους της περιοχής.

Με την ευκαιρία μιας παλιότερης κινητοποίησης, έχουν σηματοδοτηθεί δύο δεκάδες διαδρομές ανάμεσα στα χωριά του Δήμου Μονεμβάσιας. Πιο συγκεκριμένα, συγκροτήθηκαν πέντε πεζοπορικές ενότητες: στο Κυπαρίσσι, το Ζάρακα, τη Μονεμβάσια, τους Μολάους και τα Βάτικα.

Κορυφαία σκέλη του δικτύου αυτού είναι οι διαδρομές του Μαλέα, δηλαδή το αρχαίο μονοπάτι που οδηγεί στις μονές Αγίας Ειρήνης και Αγίου Γεωργίου Μαλέα και το μονοπάτι που εξυπηρετούσε το φάρο του Μαλέα.

Παράλληλα, η ΝΑ Πελοπόννησος διατρέχεται από το νοτιότερο και τελικό τμήμα του Εθνικού Μονοπατιού Ο33.

Συνθέτοντας τις πεζοπορικές διαδρομές, η AnaDigit δημιούργησε τον οδηγό πεζοπορίας, φύσης και πολιτισμού Μονεμβάσια-Μαλέας topoguide, που περιλαμβάνει 39 διαδρομές συνολικού μήκους 295 χλμ.

Εθνικό Μονοπάτι Ο33
Σκέλη 6ο, 7ο, 8ο, 9ο, 10ο, 11ο, 12ο, 13ο και 14ο

Το Εθνικό Μονοπάτι Ο33 ξεκινά από τον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας, όπου συνδέεται με το Ε4 και φτάνει στο ακρωτήριο του Μαλέα. Διασχίζει εγκάρσια τον Πάρνωνα και μετά από μεγάλα τμήματα μονοπατιών στους όγκους Μαδάρα, Χιονοβούνι και Γαϊδουροβούνι, φτάνει στη Μονεμβάσια. Μεσολαβεί ένα μεγάλο τμήμα πάνω σε δρόμους και η διαδρομή ολοκληρώνεται με το εντυπωσιακό τμήμα του Μαλέα. Το συνολικό μήκος της διαδρομής είναι 204 χλμ.

Το τμήμα από την Κρεμαστή μέχρι το Μαλέα περιλαμβάνει 9 σκέλη. Η προτεινόμενη κατάτμηση του μεγάλου αυτού τμήματος σε ημερήσια σκέλη έχει ως εξής:

• Σκέλος 6ο: Κρεμαστή-Λαμπόκαμπος
• Σκέλος 7ο: Λαμπόκαμπος-Ρειχέα
• Σκέλος 8ο: Ρειχέα-Λιμάνι Γέρακα
• Σκέλος 9ο: Λιμένας Γέρακα-Μονεμβάσια
• Σκέλος 10ο: Μονεμβάσια-Λιρά
• Σκέλος 11ο: Λιρά-Άγιοι Απόστολοι
• Σκέλος 12ο: Άγιοι Απόστολοι-Νεάπολη
• Σκέλος 13ο: Νεάπολη-Βελανίδια
• Σκέλος 14ο: Βελανίδια-Ακρωτήρι Μαλέα

Μετά τη διάσχιση του Χιονοβουνιού (σκέλος Κρεμαστή-Λαμπόκαμπος) από ορεινούς χωματόδρομους και κτηνοτροφικά μονοπάτια, το Ο33 συνεχίζει σε ασφάλτους μέχρι τη Μονεμβάσια. Η ατυχής αυτή λύση υπαγορεύεται από το γεγονός ότι το ανάγλυφο και τα όποια μονοπάτια έχουν διασωθεί είναι εγκάρσια και όχι διαμήκη της περιοχής. Έτσι, ο πεζοπόρος είναι αναγκασμένος είτε να ακολουθήσει αδιάφορους δρόμους (με αρκετή κίνηση το καλοκαίρι) είτε να μετακινηθεί με όχημα.

Από τη Μονεμβάσια μέχρι τα Λιρά παρεμβάλεται ένα ικανοποιητικό τμήμα μονοπατιού. Η κατάσταση είναι δραματική από τα Λιρά μέχρι και τα Βελανίδια. Προφανώς, ο ορειβάτης που θα αποφασίσει τη διάσχιση του Ο33 θα πρέπει να μελετήσει τους χάρτες της περιοχής και να εντοπίσει καλύτερες λύσεις. Η ζεύξη Μονεμβάσιας-Βελανιδιών μπορεί να γίνει από την ακτή, στη διαδοχή Μονεμβάσια-Τροχαλία-Ξιφιάς-Άγιος Φωκάς (κυρίως δρόμοι) και μετά Άνω ή Κάτω Καστανιά από μονοπάτι, Άγιος Παύλος Βελανιδιών και τελικά Βελανίδια. Η εκδοχή αυτή περιλαμβάνει μονοπάτια που δεν είναι σηματοδοτημένα και δεν συντηρούνται, οπότε είναι πιθανόν να υπάρχουν προβλήματα βατότητας.

Ενότητα Κυπαρισσίου
Διαδρομές Χ1, Χ2, Χ3, Χ4, Χ5, Χ6 & Χ7

Γύρω από το Κυπαρίσσι απλώνεται ένα μεγάλο και σύνθετο πλέγμα πεζοπορικών διαδρομών. Οι διαδρομές αξιοποιούν τα παλιά μονοπάτια ανάμεσα στην Κρεμαστή και τους οικισμούς του Κυπαρισσιού (τη Βρύση και τη Μητρόπολη), τις αγροτικές συνοικήσεις και τα κρυσφήγετα της περιοχής.

Η διαδρομή Χ1 Κρεμαστή-Λαμπόκαμπος είναι ταυτόχρονα το 8ο σκέλος του Ο33 και ένας βασικό μέλος του τοπικού δικτύου. Αντίστοιχα, ένας σημαντικός κλάδος, σημασμένος με τον κωδικό Χ2, εκκινεί από την Κρεμαστή και κατεβαίνει μέσα σπό το φαράγγι του Κυπαρισσίου προς την παράλια Μητρόπολη.

Τρια ακόμα αρκετά μεγάλα μονοπάτια, σημασμένα με Χ3, Χ4 και Χ5, διασυνδέουν τον οικισμό Βρύση με τις δύο μεγάλες αυτές διαδρομές, περνώντας από την Παλιόχωρα και το οροπέδιο Μπαμπάλα, ενώ ένα μικρότερο οδηγεί από την Παραλία Κυπαρισσίου στον Άγιο Γεώργιο (διαδρομή Χ6).

Στην ίδια ενότητα ανήκει, τέλος, η διαδρομή από το Χάρακα στην παραλία Πίλιζα (διαδρομή Χ7).

Ενότητα Ζάρακα
Διαδρομές Ζ1, Ζ2 & Ζ3

Η ενότητα του Ζάρακα περιλαμβάνει τρεις διαδρομές, που δεν συνδέονται μεταξύ τους.

Η βορειότερη από τις τρεις είναι η κατάβαση μέσα από το Φαράγγι Μπαλογκέρι από την Ρειχέα στην παραλία Μπαλογκέρι. Η διαδρομή παρουσιάζει κάποιες τοπικές τεχνικές δυσκολίες.
Πιο εύκολη είναι η μικρή κυκλική πορεία στον αρχαίο Ζάρακα, μια διαδρομή που συνδυάζει την περιπλάνηση στο ιδιαίτερο τοπίο του όρμου με το αρχαιογνωστικό ενδιαφέρον.
Η πολύ μεγαλύτερη πορεία Άγιος Ιωάννης-Λογγάρι-Κοντέικα μας οδηγεί στον - έρημο σήμερα - παλιό οικισμό Λογγάρι, όπου η κρυπτική και απομακρυσμένη τοποθεσία ανέλαβε τη φύλαξη της αυθεντικότητας της φυσιογνωμίας του δομημένου τοπίου.

Ενότητα Μονεμβάσιας
Διαδρομές Π2, Π20, Π20a & Π21

Τα μονοπάτια της περιοχής της Μονεμβάσιας, εκτός από πολύ ενδιαφέροντα, αποτελούν μια πολύ καλή εισαγωγή στην πεζοπορία στην περιοχή - και την πεζοπορία γενικότερα. Στη Γέφυρα συγκλίνουν δύο σκέλη του Ο33, το 9 και το 10 πιο συγκεκριμένα (δες πιο πανω). Στη Γέφυρα επίσης καταλήγει η ωραία διαδρομή Π2 Άγιος Νικόλαος-Μονεμβάσια που ξεκινά από τον ορεινό Άγιο Νικόλαο.

Στο νησί της Μονεμβάσιας έχουν σηματοδοτηθεί τρεις διαδρομές: η διαδρομή Π20 Κάστρο Μονεμβάσιας από την Κάτω Πόλη, ο κλασικός και πολυπατημένος πετρόστρωτος δρόμος απο τη Γέφυρα (ή την κεντρική πύλη του Κάστρου) μέχρι την Αγία Σοφία της Επάνω Πόλης, και η παραλλαγή Π20a Κάστρο Μονεμβάσιας από την Πάνω Πύλη. Σημειώστε ότι οι δύο αυτές διαδρομές δεν φέρουν τους κωδικούς του δικτύου στις πινακίδες σήμανσης, είναι ωστόσο καλά σημασμένες στο πλαίσιο της ξενάγησης στο χώρο του Κάστρου.

Τέλος, η πανέμορφη κυκλική διαδρομή Κύκλος Μονεμβάσιας, που περιτρέχει την ακτογραμμή της νησίδας, είναι καλά σημαδεμένη στο πεδίο, αν και δεν έχει καμία επισήμανση.

Ενότητα Μολάων
Διαδρομές Μ1 & Μ1a

Οι Μολάοι είναι ο μεγαλύτερος οικισμός και το σημαντικότερο εμπορικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής. Ο οικισμός συγκροτήθηκε στη βάση του όγκου Στρογγύλα, στην έξοδο μιας βαθιάς ρεματιάς, της οποίας τα άφθονα νερά συμπλήρωσαν τον πλούτο των αγροτικών πόρων των Μολάων.

Ακριβώς αυτή τη ρεματιά διατρέχει η κυκλική διαδρομή Μολάοι-Στρογγύλα, όπως και η διαδρομή Μολάοι-Βίγλα. Και οι δύο διαδρομές αξιοποιούν το άριστα διαμορφωμένο περιπατητικό πρώτο τμήμα της ρεματιάς, μετά όμως εμπλέκονται με τις δυσκολίες του άγριου αναγλύφου της Στρογγύλας, άρα απευθύνονται σε πεζοπόρους με καλή εμπειρία του ελληνικού ορεινού τοπίου.

Ενότητα Δαιμονιάς-Ξυλής-Ασωπού
Διαδρομές Α1, Α2 & Α3

Στην περιοχή της Διαμονιάς έχει σηματοδοτηθεί μια διαδρομή, που συνδέει τα Τάλαντα με την παραλία Χαραχιά. Η διαδρομή ακολουθεί τη μεγάλη ρεματιά της Χαραχιάς, που αποτελεί το συντομότερο βατό άξονα.

Μια από τις ωραιότερες διαδρομές του όλου δικτύου (κωδικός Α2) διατρέχει τη χερσόνησο της Ξυλής. Προσφέροντας τη δυνατότητα επιστροφής από έναν εσωτερικό χωματόδρομο, η διαδρομή προτείνεται ως κυκλική.

Μια ακόμα πολύ ενδιαφέρουσα πορεία είναι η ανάβαση στο Παλαιόκαστρο Ασωπού. Η στέψη του μονόλιθου που φέρει το βυζαντινό οχυρό προσφέρει μαθήματα γεωγραφίας της περιοχής.

Ενότητα Νεάπολης
Διαδρομές Δ1, Δ1a, Δ2, Δ3. Δ5 και Δ8

Με αφετηρία την παραλιακή Νεάπολη, μπορούν να γίνουν αρκετές διαδρομές προς τα ορεινά χωριά.
Η διαδρομή Νεάπολη-Μεσοχώρι ακολουθεί κυρίως χωματόδρομους, όπως και η σύνδεση από το Μεσοχώρι προς το Φαρακλό.
Η παλιά σύνδεση Φαρακλό-Παραδείσι, που ήταν το καλύτερο μονοπάτι της περιοχής, έχει πολλά προβλήματα βατότητας.
Αντίθετα, ο διασκελισμός Μεσοχώρι-Προφήτης Ηλίας-Παραδείσι, που ακολουθεί κυρίως φυσικές γραμμές, παραμένει βατός και προσφέρει πολύ ωραία θέα στην ευρύτερη περιοχή.

Ενότητα Μαλέα
Διαδρομές Δ10, Δ11, Δ13 & Δ14

Εντελώς απρόσμενα, τα πιο ωραία μονοπάτια των Βατίκων - και ανάμεσα στα ωραιότερα της Ελλάδας - βρίσκονται στην τελευταία άκρη της Πελοποννήσου, στο ακρωτήρι του Μαλέα.
Η πρώτη διαδρομή ξεκινά από το μικρό λιμανάκι του Προφήτη Ηλία, περνά από την Αγία Μαρίνα και ολοκληρώνεται στον Αγιώργη, στο ύστατο σημείο όπου μπορεί να φτάσει άνθρωπος. Αυτή η διαδρομή μπορεί να γίνει σε δύο σκέλη, το τμήμα Προφήτης Ηλίας-Αγία Μαρίνα είναι μια ωραία παράκτια πορεία, που μπορεί να γίνει και ως κυκλική διαδρομή, ενώ το τμήμα Αγία Μαρίνα-μονή Αγ. Ειρήνης είναι ένα απαιτητικό μονοπάτι με πολύ ιδιαίτερο χαρακτήρα.

Στην ανατολική πλευρά, είναι μια άλλη λάμψη που φωτίζει τη σκοτεινιά, λιγότερο πνευματική και πιο χρηστική: ένας φάρος. Το μονοπάτι που εξυπηρετεί το φάρο του Μαλέα, και που παλιά το ακολουθούσαν και τα κοπάδια που ζούσαν στις εσχατιές αυτές, αποτελεί το τελευταίο - και ενδοξότερο - σκέλος του Εθνικού Μονοπατιού Ο33. Εδώ το άδειο τοπίο αντηχεί αποκλειστικά τις φωνές από τα περιπλανόμενα θαλασσοπούλια.

Δύο ακόμα διαδρομές, ο διασκελισμός της Κρίθινας από τα Βελανίδια μέχρι την Αγία Μαρίνα και η ανάβαση στο Γερμανικό Παρατηρητήριο συμπληρώνουν τον πίνακα των κύριων πεζοποριών της ενότητας του Μαλέα.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος