Ίσαρης: μονοπάτια, ιστορία, εξυπηρετήσεις, διαδρομές
Αρκαδικά Μονοπάτια & Apollo Trails
Λύκαιο, Τετράζι, Μίνθη και κοιλάδα Νέδας
Τα χωριά του Λύκαιου
Ο Ίσαρης
Η τοποθεσία
Ο Ίσαρης είναι κτισμένος στην προσήλια πλευρά μιας ράχης που ξεκόβει από το Τετράζι προς τα ανατολικά - στην ίδια ράχη κρύβεται και ο Βάστας και τα δύο χωριά απέχουν μόλις 2.5 χλμ μεταξύ τους (3.5 χλμ οδικά). Οι θέσεις Βάστα και Ίσαρη - των δύο μεγαλύτερων οικισμών στα ορεινά της ευρύτερης περιοχής - σηματοδοτούν το βέλτιστο συνδυασμό κριτηρίων άμυνας, ύδρευσης, ηλιασμού και κυρίως απόστασης ανάμεσα στους ημιορεινούς και ορεινούς πόρους.
Το χωριό απέναντι στον Βόρειο Ταΰγετο
Πατήστε για μεγέθυνση
Το χωριό απέναντι στον Βόρειο Ταΰγετο
Ο Ίσαρης είναι παλιός οικισμός: η ίδρυσή του τοποθετείται κάπου στα μέσα του 17ου αιώνα και το όνομά του σχετίζεται είτε με την τουρκική λέξη «hisar» που σημαίνει φρούριο είτε με το όνομα του πρώτου οικιστή. Στα τέλη της Τουρκοκρατίας, ο Ίσαρης (που τότε λεγόταν "το Ίσαρι") ήταν ένας μεγάλος οικισμός, που νέμοταν τα βοσκοτόπια, τα δάση και τα χωράφια μιας εκτεταμένης επικράτειας που έφτανε από τη λοφοσειρά του Προφήτη Ηλία μέχρι το Χάραδρο. Σήμερα, οι οικισμοί Πετροβούνι και Χρούσα ανήκουν στο δημοτικό διαμέρισμα του Ίσαρη.
Το χωριό κατεστράφη σχεδόν πλήρως το 1825 στην Μάχη του Ίσαρη, όταν ισχυρές δυνάμεις Τουρκαλβανών λεηλάτησαν την περιοχή και έκαψαν τα σπίτια. Ο Ίσαρης ανέκαμψε άμεσα και ήδη μετά την Απελευθέρωση, το 1834, ορίστηκε πρωτεύουσα του ορεινού δήμου Λυκόσουρας. Σταδιακά, το χωριό έγινε το κεφαλοχώρι της περιοχής, αποκτώντας τη σχετική κοινωνική υποδομή, όπως το κατάστημα χωροφυλακής, το ταχυδρομείο και τις υπηρεσίες δικαιοσύνης (άλλοτε σε βαθμό Ειρηνοδικείου και άλλοτε σε Πταισματοδικείου). Οι υπηρεσίες συμπληρωνόταν από τον αγροφύλακα, το συμβολαιογράφο, έναν οδοντίατρο και τους απαραίτητους πρακτικούς γιατρούς - ορθοπεδικοί και μαία.
Γενική εικόνα του οικισμού
Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 λειτουργούσαν 5 παντοπωλεία, 5 καφενεία, 8 κρασοπωλεία και 4 κρεοπωλεία. Υπήρχε ακόμα εμποροραφείο, σαγματοποιείο, σιδηρουργείο, πεταλωτήριο, γανωτήριο, φανοποιείο, ξυλουργεία και βαρελάδικα και αρκετοί οικοδόμοι. Επίσης λειτουργούσε ελαιοτριβείο κα τρεις νερόμυλοι. Ωστόσο, ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα, η περιοχή του Λύκαιου άρχισε να χάνει τη δημογραφική δυναμική της, καθώς ξεκίνησε το πρώτο ρεύμα μεταναστών προς την Αμερική. Στην απογραφή του 1920 το χωριό είχε βρεθεί με 1.214 άτομα, για να πέσει στα 434 το 1961 και σήμερα να φιλοξενεί λιγότερους από 60 μόνιμους κατοίκους.
Το μεγαλόπρεπο κτήριο του δημοτικού σχολείου (1933)
Η δημόσια εκπαίδευση ξεκίνησε στα μέσα του 19ου αιώνα, με την ίδρυση του δημοτικού σχολείου, που αργότερα στεγάστηκε σε νέο κτήριο στο πρότυπο των σχολείων του Ανδρέα Συγγρού (θέση Μίχου τ' αλώνι). Το 1933, με δαπάνες των Ισαραίων μεταναστών στην Αμερική, κτίστηκε στη θέση Αμπάρα νέο μεγάλο σχολικό κτίριο για τις τάξεις του Δημοτικού. Το σχολείο έπαψε να λειτουργεί από τη δεκαετία του 1970.
Το Ισαραίϊκο Σπίτι
Ο δραστήριος Σύλλογος Ισαραίων κατασκεύασε το 1976 το Ισαραίϊκο Σπίτι, μεγάλο παραδοσιακό ξενώνα στο κέντρο του χωριού.
Εκκλησίες του Ίσαρη
Ο ενοριακός ναός του Αγίου Νικολάου
Ως κεντρικό και άλλοτε πολυάνθρωπο κεφαλοχώρι, ο Ίσαρης έχει πλούσια υποδομή θρησκευτικών μνημείων. Κεντρική εκκλησία είναι ο Άγιος Νικόλαος, επιβλητικό κτίσμα με πλούσιο διάκοσμο στο εσωτερικό, που αντικατέστησε παλιότερη εκκλησία, η οποία καταστάφηκε το 1825. Διαβάστε μια αναλυτική παρουσίαση των εκκλησιών του χωριού στο κεφάλαιο Εκκλησίες του Ίσαρη.
Πηγές και κρήνες του Ίσαρη
Η κεντρική κρήνη του χωριού (1902)
Το χωριό έχει αρκετές κρήνες, με παλιότερη και πιο γνωστή την κεντρική βρύση, στο παρόδιο κέντρο του οικισμού, τη Βρύση του Μπάκου στην Πάνω Γειτονιά και τη βρύση του Κούκη στην Κάτω Γειτονιά.
Στην Κρύα Βρύση
Οι θέσεις των πηγών εκτός του οικισμού έχουν επισημανθεί με ωραίες κρηνικές κατασκευές και εξοπλισμό αναψυχής. Η πιο γνωστή είναι η Κρύα Βρύση, όπου έχει δημιουργηθεί το κιόσκι με προσκύνημα αφιερωμένο στον Κοσμά τον Αιτωλό.
Άλλες πηγές και κρήνες είναι η Βρυσούλα στα Κυριαζαίικα-Βελλαίικα, η κρήνη του Μωραΐτη στο ξωκλήσι της Παναγίας, η βρύση του Τσακλή και οι πηγές στο Ζαγκλακόρεμα. Τέλος, εδώ και χρόνια, στη θέση όπου λειτουργούσε η κρήνη στον Άγιο Νικόλαο στα Κοτρώνια έχει ανοιχτεί γεώτρηση που υδρεύει το χωριό.
Ο σταθμός του Ίσαρη
Ο σταθμός του Ίσαρη βρισκόταν στη θέση Αγριακόνα, ακριβώς μετά μια μικρή σήραγγα. Η ενότητα του σταθμού περιλάμβανε ένα επίμηκες κτήριο για τους επιβάτες, δύο μικρότερα βοηθητικά κτίσματα, τον υδατόπυργο με το παρακείμενο πηγάδι και ένα μικρό πετρόχτιστο κατάλυμα, όπου διέμενε το ολιγομελές προσωπικό του σταθμού. Στο μήκος του σταθμού υπήρχε διπλή γραμμή αναμονής με χειροκίνητα κλειδιά.
Το κύριο κτήριο του σταθμού του Ίσαρη
Παρόλη την απομακρυσμένη και μάλλον έκκεντρη θέση του, ο σταθμός του Ίσαρη ήταν ιδιαίτερα σημαντικός και εξυπηρετούσε όλα τα ορεινά χωριά, από το Βάστα μέχρι και το Καστανοχώρι, που έφταναν εδώ μέσα από το δίκτυο μουλαρόδρομων και μονοπατιών της εποχής. Σήμερα, η προσπέλαση του σταθμού γίνεται με χωματόδρομο, μέτριας βατότητας στην αρχή και στο τέλος βατό μόνο με τα πόδια, συνολικού μήκους 5.5 χλμ.
Διαβάστε περισσότερα για το σταθμό του Ίσαρη στο κεφάλαιο για Το τραίνο στη ΝΔ Αρκαδία.
Πεζοπορία γύρω από τον Ίσαρη
Ο Ίσαρης είναι το σημείο σύγκλισης δυο σκελών της κυκλικής πορείας των Αρκαδικών Μονοπατιών, του σκέλους Βάστας-Ίσαρης, και του σκέλους Ίσαρης-Καστανοχώρι.
Στο μέσον της διαδρομής Ίσαρης-Καστανοχώρι αποκλίνει η διαδρομή Ίσαρης-Χρούσα.
Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει η πορεία μέχρι τον παλιό σταθμό, όλη πάνω σε μόλις βατό ή και κατεστραμμένο χωματόδρομο και μέσα σε μια πρόσφατα καμένη αλλά καταπράσινη φύση.
Πληροφορίες: Γιώργος Σιώρης
Κείμενο & φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος
topoguide Greece
ΟΔΗΓΟΣ ΣΤΑ ΑΡΚΑΔΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ
Ο οδηγός Αρκαδικά Μονοπάτια είναι διαθέσιμος για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece. Η Αρκαδικά Μονοπάτια περιλαμβάνεται στην ομάδα της Πελοποννήσου. Αποκτήστε τον οδηγό Αρκαδικά Μονοπάτια ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Ο οδηγός Αρκαδικά Μονοπάτια είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών topoguide Greece. Αποκτήστε τον οδηγό Αρκαδικά Μονοπάτια ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πολλών περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Αρκαδίας και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.