Το οροπέδιο Ξερολίβαδο
Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας: Ορνιθοπανίδα
Το οροπέδιο Ξερολίβαδο
Φωτογραφίζοντας - τελευταία μέρα του Οκτώβρη
(πατήστε για μεγέθυνση).
Φωτογραφίζοντας - τελευταία μέρα του Οκτώβρη
Στο πνεύμα του ωραιοποιημένου εκσυχρονισμού της δεκαετίας του 1970, στο ψηλότερο σημείο της νότιας εισόδου της Πάρνηθας και στη λεκάνη που ήταν τότε γνωστή ως Ξερολίβαδο, κοντά στο ήδη αποτυχημένο σχέδιο μετατοπής του παλιού Σανατορίου της μονής Πετράκη σε Ξενία, ήρθε να προστεθεί ένα ακόμα παράλογο σχέδιο αξιοποίησης της Πάρνηθας: το στάδιο του ΣΕΓΑΣ. Αν και γνώρισαν μια σύντομη περίοδο αίγλης, αμφότερα εγκαταλείφθηκαν, καταδικασμένα από το ίδιο χωροταξικό κριτήριο: μακρυά από την ήδη υποτονική ζωή της παλλινδρομούσας πρωτεύουσας και πολύ απομονωμένα για να μπορέσουν να δημιουργήσουν έναν βιώσιμο πόλο. Μαζί με το γειτονικό Καζίνο, οι δυο αυτές υποδομές επιβεβαίωσαν την αστοχία των εσφαλμένων εκτός οικιστικού ιστού χωροθετήσεων που στοίχειωσε κάθε προσπάθεια ανάπτυξης της Ελλάδας.
Γενική εικόνα της ενότητας, με το στάδιο του ΣΕΓΑΣ και το Ξενία
(πατήστε για μεγέθυνση).
Γενική εικόνα της ενότητας, με το στάδιο του ΣΕΓΑΣ και το Ξενία
Από το τοπιολογική άποψη, το Ξερολίβαδο ήταν ήδη ένα αρκετά ιδιόρρυθμο περιβάλλον. Η ίδια η λεκάνη είναι μια πολύπτυχη δολίνη, μια πόλγη θάλεγε κανείς αν εκτός από τον σχετικά ψηλό υδροφορέα είχε και κάποιο εσωτερικό υδρολογικό δίκτυο. Το όριο της δολίνης καθορίζεται από τις πετροπλαγιές της Κυράς και των μικρών υψωμάτων που χωρίζουν τη λεκάνη από το γειτονικό Παλιοχώρι. Το όριο αυτό φιλοξενούσε κάποια ψωραλέα έλατα, η καρδιά όμως της λεκάνης καλυπτόταν από ένα μάλλον αραιό αλλά εντυπωσιακό δάσος ώριμων και ψηλών ελάτων, που με λίγη φαντασία είχε ονομαστεί "Δάσος Γιγάντων". Αυτοί οι "γίγαντες" αποτέλεσαν ένα από τα αγαπημένα σημεία συνάντησης και αναψυχής των παλιών ορειβατών της Πάρνηθας.
Σήμερα, οι μόνοι γίγαντες στο Ξερολίβαδο είναι τα φυτευμένα Κέδρα των Ιμαλαΐων (Cedrus deodara)
Σε ενίσχυση της παραδοξότητας του τοπίου της λεκάνης, γύρω από το στάδιο φυτεύτηκε μια δεντροστοιχία από ξενικά κωνοφόρα (Cedrus deodara, κέδρα των Ιμαλαΐων), ενώ στην ανατολική περίφραξη οργανώθηκε ένα άλσος ("άλσος Τάσου Στεφάνου") με διάφορα είδη δέντρων, ανάμεσα στα οποία κυριαρχούσαν οι λεύκες, καλά θρεμένες από το στάσιμο υδροφορέα της δολίνης. Μαζί με τους άγριους θάμνους της περιμέτρου της λεκάνης, που καρποφορούσαν πλούσια, το σύμπλεγμα Ξενία-ΣΕΓΑΣ-Ξερολίβαδο παρουσίαζε στη φάση της ωριμότητάς του, μεγάλη ποικιλία δασικών και ορεινών βιοτόπων.
Το Σιρλοτσίχλονο (Emberiza cirlus) είναι πιστός επισκέπτης των ανοιχτών πετρότοπων του Ξερολίβαδου
(πατήστε για μεγέθυνση).
Το Σιρλοτσίχλονο (Emberiza cirlus) είναι πιστός επισκέπτης των ανοιχτών πετρότοπων του Ξερολίβαδου
Οι μεγάλες πυρκαγιές των αρχών του 21ου αιώνα διατάραξαν βίαια αυτό το σκηνικό και εξαφάνισαν εντελώς τα έλατα. Παραδόξως, τα ξενικά κωνοφόρα δεν έπαθαν τίποτα και οι λεύκες αυτοπροστατεύτηκαν, το "Δάσος Γιγάντων" όμως μετατράπηκε σε ένα "νεκροταφείο γιγάντων" και σταδιακά - καθώς οι καμένοι κορμοί κατέπιπταν - σε έναν αραιό θαμνότοπο πουρναριών, αγριοτριανταφυλλιών, βάτων, κέδρων και κράταιγων. Σήμερα η λεκάνη συνδυάζει βλάστηση ορεινού θαμνώνα με στοιχεία υποαλπικού πετρότοπου - αλλά στο ενδιάμεσο υψόμετρο των 1050 μέτρων - και μαζί με το ήπιο κλίμα, τους αλλεπάλληλους νερόλακκους και τους ιστάμενους ξερούς κορμούς δημουργεί ένα από τα πιο περίεργα αλλά και πιο ενδιαφέροντα τοπία της ανώτερης ζώνης της Πάρνηθας.
Δεντροσταρήθρα (Lullula arborea)
Όλες οι πιο πάνω παράμετροι της περιβαλλοντικής ιδιομορφίας του Ξερολίβαδου συνθέτουν ένα τοπίο που είναι ελκυστικό για μια ευρεία γκάμα ζώων και ειδικά πουλιών: μετά από αλλεπάλληλες επισκέψεις των Αθηναίων ορνιθολόγων, birdwatchers και φωτογράφων φύσης, έχουν καταγραφεί περίπου 90 είδη πουλιών, αριθμός εντυπωσιακός για το μέγεθος της περιοχής.
Φρυγανοτσίχλονο (Emberiza caesia) στο πρώην Δάσος Γιγάντων
Το ανοιχτό πεδίο προσφέρει ιδανικές συνθήκες στα αρπακτικά πουλιά, που αξιοποιούν τα ρεύματα πάνω και γύρω από τον Αέρα και την Κυρά, ο πετρότοπος συντηρεί πουλιά που τυπικά τα βλέπουμε στα λιβάδια των μεγάλων βουνών (σταχτοπετρόκληδες, φανέτα, τσιχλόνια, ωχροκελάδες), τα γύρω βράχια στολίζονται από πυρροκότσυφες και γαλαζοκότσυφες, οι γυμνοί καμένοι κορμοί στηρίζουν άφθονους κεφαλάδες και μαυρολαίμηδες, το στάδιο είναι γεμάτο κορακοειδή, ο θαμνώνας φέρνει και κρατάει όλους τους διάσημους μεταναστευτικούς τσιροβάκους, τα δυο άλση που έχουν απομείνει κρύβουν λίγους χουχουριστές και πολλά στρουθιόμορφα του δάσους, ενώ στην ακμή ανάμεσα στα λιβάδια και το μεγάλο ελατόδασος της λεκάνης του Παλιοχωρίου κυκλοφορούν δεντροσταρήθρες.
Βουνοτσιροβάκος (Curruca curruca) στο ΣΕΓΑΣ
Χάρη στις ιδιαίτερα ήπιες κλιματικές συνθήκες, πλούσια είναι και η ερπετοπανίδα της λεκάνης, ενώ τα Σαββατοκύριακα τα ελάφια αφήνουν τη δροσερή αλλά πολύβουη Αγία Τριάδα για να καταφύγουν στις ήσυχες βοσκές γύρω από το ΣΕΓΑΣ. Τέλος, γύρω από τους νερολακκους βρίσκουμε εύκολα ίχνη λύκων.
Τα ελάφια (Cervus elaphus) βόσκουν ανενόχλητα στο περίγραμμα των λιβαδιών
Προσπέλαση
Ένα πολύ βολικό πεδίο παρατήρησης
Τέλος, μπορεί κανείς να περάσει το πρωινό στη οροπέδιο και μετά να κατηφορίσει στο (καμένο πλέον) δάσος της νότιας όψης, καταλήγοντας στις κάτω εγκαταστάσεις του Τελεφερίκ Πάρνηθας. Η πορεία αυτή, που περιγράφεται στο κεφάλαιο Τελεφερίκ-Διάσελο Σκάλα-Αγία Τριάδα, περνά από τη Σκάλα, την ιστορική πύλη της Πάρνηθας, που εξακολουθεί να προσφέρει ευκαιρίες για θέαση αρπακτικών και πουλιών των βράχων, αλλά και πολλών σπάνιων φυτών της Πάρνηθας.
Εναλλακτικά, μπορεί κανείς να ακολουθήσει ανάδρομα τη διαδρομή Άγιος Γεώργιος Κεραμίδι-Αγία Τριάδα και να φτάσει στον Αγιώργη στο Κεραμίδι, πεζοπορικό κόμβο της ΝΔ Πάρνηθας, από όπου υπάρχουν ποικίλες διέξοδοι. Και αυτή η πορεία προσφέρει πολλές ευκαιρίες παρατήρησης πουλιών.
Πάρνηθα topoguide
Τα πουλιά της Πάρνηθας
Ο οδηγός Πάρνηθα topoguide προτείνει διαδρομές birdwatching στα μείζονα τοπία του βουνού, δηλαδή το ελατόδασος της Σκίπιζας, τη Μόλα, το Ξερολίβαδο, το Λημικό, το Τατόι, τη χαράδρα της Γκούρας και το οροπέδιο των Σκούρτων. Σε κάθε περιοχή, η εφαρμογή προτείνει μια διαδρομή περιήγησης, πάνω στην οποία κάνει ενεργητική πλοήγηση και επισημαίνει τις θέσεις όπου ο παρατηρητής μπορεί να εντοπίσει τα πιο ενδιαφέροντα είδη.
Ο οδηγός Πάρνηθα topoguide είναι διαθέσιμος για συσκευές Android από το Play Store.
Ο οδηγός Πάρνηθα topoguide είναι επίσης διαθέσιμος για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece. Προμηθευτείτε τον οδηγό της Πάρνηθας ως in-app purchase μέσα από την εφαρμογή.