Ο Άγριος Όλυμπος

Κόψη Γομαρόσταλου

Η κόψη Γομαρόσταλου είναι σήμερα η πιο προκλητική - από τεχνικής πλευράς - ορειβατική διαδρομή στον Όλυμπο. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα απότομη και απαιτητική διαδρομή, που καταλήγει σε ένα αρκετά μεγάλο και απόκρημνο βράχινο αντέρεισμα. Το αντέρεισμα είναι ασφαλισμένο με συρματόσχοινο στερεωμένο σε ισχυρούς στύλους, ενώ πολλά μεταλλικά πατήματα διευκολυνουν την προώθηση. Τα λίγα σταθερά σχοινιά του 2020 που προστατεύουν ακόμα κάποια τμήματα της διαδρομής πρόκειται να αντικατασταθούν το καλοκαίρι του 2021.

Η διαδρομή απευθύνεται σε ορειβάτες με εξοικείωση στις Via ferrata, που δεν ανησυχούν για το κενό που ανοίγεται σταδιακά κάτω από τα πόδια στους. Το ανάγλυφο των περασμάτων περιλαμβάνει άφθονα και μεγάλα σημεία στήριξης και ο βράχος, αν και τριγύρω έχει αρκετά σαθρά, στον άξονα της ανάβασης είναι πολύ γερός και καθαρός.

Πριν συζητήσουμε τη σκοπιμότητα της διαδρομής, ας δούμε μια σύντομη περιγραφή.

Η ολοκληρωμένη εκδοχή της Κόψης του Γομαρόσταλου ξεκινά από τα Πριόνια και καταλήγει στο Οροπέδιο των Μουσών, κοντά στο καταφύγιο Χ. Κάκαλος. Η διαδρομή τέμνεται από την τραβέρσα του Γομαρόσταλου, το σχετικά οριζόντιο μονοπάτι που συνδέει τα καταφύγια Πετρόστρουγκας και Σπ. Αγαπητός. Μπορεί κανείς να μπει στο πάνω μέρος της Κόψης, κατεβαίνοντας από τα καταφύγια αυτά και να συνεχίσει μέχρι το οροπέδιο.

Το τμήμα της Κόψης του Γομαρόσταλου από τα Πριόνια (1100 μ.) μέχρι την τραβέρσα του Γομαρόσταλου (1760 μ.) εκτυλίσσεται μέσα σε πυκνό δάσος κωνοφόρων και οξιάς. Κάτω από τη συνεχή σκιά των μεγάλων δέντρων, έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα ΠΟΛΥ ανηφορικό μονοπάτι, με επάλληλους, στενούς ελιγμούς, σε ένα πεδίο όπου η μοναδική θέα είναι τα πόδια του μπροστινού σου.

Φτάνοντας στην τραβέρσα, κάνουμε αριστερά σε πολύ ομαλότερο μονοπάτι και φτάνουμε στον άξονα της ράχης του Γομαρόσταλου, όπου επικλινές λιβάδι (υψ. 1760 μ). Η ανάβαση του δεύτερου τμήματος ξεκινά από εδώ: μέχρι τα 2140 μ. υψ. περπατάμε σε κάπως απότομο πεδίο, μέσα σε αραιό δάσος ρόμπολων, σε καλογραμμένο μονοπάτι με μπλε σημάδια που κάνει μικρούς ελιγμούς στην πλαγιά. Περνάμε 2 μικρά λιβάδια.
Μετά το δεύτερο λιβάδι τα 2140 μ., το δάσος αραιώνει. Συνεχίζουμε κοντά αλλά πάντα στο δεξί μέρος της κόψης (η αριστερή πλευρά είναι πολύ απόκρημνη) και φτάνουμε στη βάση ενός πρώτου υψώματος, που από κάτω φαίνεται σαν πύργος. Το περνάμε από δεξιά με σαφές μονοπάτι. Η ράχη είναι πλέον πολύ στενή και μας οδηγεί στη βάση του τελευταίου αντερείσματος, που είναι σαφώς απόκρημνο. Στο μέτωπο του βράχου διακρίνουμε την αρχή του συστήματος ασφάλισης, μια μεγάλη πλακέτα από όπου έγινε και η προένταση του συρματόσχοινου. Το συρματόσχοινο περνά πιο αριστερά από την παλιότερη χάραξη των σχοινιών, σε μια πλάκα πιο απότομη, αλλά εξαιρετικά καλά ασφαλισμένη με μεταλλικά σκαλοπάτια. Μετά από ένα πιο σπασμένο λουκάκι μπαίνουμε σε έναν άξονα σταθερών σχοινιών, κάνουμε μια ωραία τραβέρσα σε πολύ σταθερό βράχο και περνάμε στο επόμενο λούκι.
Με λίγα ακόμα, πιο εύκολα, περάσματα, πάντα με το συρματόσχοινο στο αριστερό μας χέρι, φτάνουμε στην αρχή μιας ακόμα σειράς βράχινων περασμάτων, εξοπλισμένων με μεγάλα πατήματα από αντικεραυνικό ατσάλι. Στο τέλος του απότομου τμήματος, μια σειρά σχοινιά μας οδηγούν σε στενή κόψη, όπου κερδίζουμε ύψος σε φυσικά σκαλοπάτια.

Απομένει ένα μικρό κάθετο βραχάκι, και αυτό σφαλισμένο με σταθερό σχοινί (μπορεί να παρακαμφθεί από δεξιά) και βγαίνουμε στην κορυφή των Καλαΐων, κοντά σε μια ομάδα από μνημειώδεις κοίλες λιθοσωρούς. Συνεχίζουμε δεξιά και φτάνουμε άμεσα στο καταφύγιο Χ. Κάκαλος.

Είναι επικίνδυνος ο Γομαρόσταλος ?

Σε όλο το μήκος των περασμάτων, που συνολικά έχουν μια υψομετρική διαφορά της τάξης των 70 μέτρων, ένα σύστημα από συρματόσχοινα σε δύο ανεξάρτητα σκέλη και μια σειρά από σταθερά σχονιά (τρία στατικά σχοινιά μαζί η καθεμία), πολύ καλά στερεωμένα σε υγιή βράχο, υποδεικνύουν και διευκολύνουν την ανάβαση.

Μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς ασφάλιση τύπου Via ferrata (δηλαδή να έχει μποντριέ και διπλούς ιμάντες με καραμπίνερ και να τα περνά πριν και μετά τις ασφάλειες των σταθερών σχοινιών). Ωστόσο, είναι εξίσου αφαλές και εύκολο να προσέχει τα βήματά του και κρατώντας το συρματόσχοινο με το αριστερό χέρι να προωθηθεί σταθερά και ήρεμα. Η δομή του ασφαλιστικού υλικού, με το μεγάλης διαμέτρου συρματόσχοινο και τα πολλά μεταλλικά στοιχεία (σκαλιά και πεντάλ) που αποσοβούν την αναζήτηση σημείου στήριξης, παρέχει πολύ καλή ασφάλεια στην ανάβαση. Είναι χαρακτηριστικό ότι πλέον πολλές ομάδες ξανακατεβαίνουν από τη Via ferrata, κάτι που ήταν μάλλον σπάνιο στην εποχή των σχοινιών - δηλαδή μόλις το 2020.

Από την άλλη, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Via ferrata βρίσκεται στο τέλος της διαδρομής: ο ορειβάτης πρέπει να φτάσει εκεί με πλήρεις δυνάμεις και νηφαλιότητα, ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις τεχνικές δυσκολίες, κάτω από τις συνθήκες που θα βρει. Συνεπώς, πέραν της ευχέρειας στο βράχο, πρέπει να έχει άριστη φυσική κατάσταση, ώστε να καλύψει άνετα τα 1500 μ. υψομετρικής διαφοράς μέχρι το "θηρίο".

Ποιός είναι ο λόγος ύπαρξης του Γομαρόσταλου ?

Εξοπλίζοντας ως Via ferrata την απόληξη μιας μεγάλης και κουραστικής ανάβασης στον Όλυμπο, οι εμπνευστές του Γομαρόσταλου είχαν στόχο τη δημιουργία ενός νέου στοιχείου, που έλειπε από τα ελληνικά βουνά: το συνδυασμό της ορειβατικής περιπέτειας με την αντιμετώπιση τεχνικά δύσκολου πεδίου.

Πρώτο έργο της νέας αυτής γενιάς, ο Γομαρόσταλος είναι η μοναδική Via ferrata στην Ελλάδα που δεν είναι αυτοσκοπός, δηλαδή δεν είναι μια "ορεινή παιδική χαρά" με κύριο στόχο την παραγωγή αδρεναλίνης (όπως το Άρμα ή ο Αώος), αλλά μια τεχνική διευκόλυνση για την ασφαλέστερη ολοκλήρωση μιας μεγάλης ορειβατικής "κούρσας". Έτσι ο Γομαρόσταλος εντάσσεται στη μεγάλη οικογένεια των Via ferrata των Άλπεων και των Δολομιτών. Η σύλληψη αυτή τοποθετεί στο πεδίο την αντίληψη του Σάκη Σπανούδη, δημιουργού του Γομαρόσταλου, που υπήρξε από τους σημαντικότερους αλπινιστές, με μακρόχρονη εμπειρία στα μεγάλα ευρωπαϊκά ορεινά συγκροτήματα.

Με τη σημερινή μορφή της, η Κόψη του Γομαρόσταλου είναι αφαλής, για τον έμπειρο ορειβάτη. Επιγραμματικά, η διαδρομή συντίθεται από μια Via ferrata αναπτύγματος 150 μέτρων με την βοήθεια σταθερών ασφαλιστικών και βοηθητικών μέσων, μέσα σε μια πεζοπορική διαδρομή μήκους 6.5 χλμ και υψομετρικής διαφοράς 1600 μ.

Ποιός εμπνεύστηκε και έφτιαξε το Γομαρόσταλο ?

Η ιδέα του εξοπλισμού με σταθερά σχοινιά των περασμάτων της Κόψης του Γομαρόσταλου ανήκει στον παλιό Θεσσαλονικιό ορειβάτη Αθανάσιο (Σάκη) Σπανούδη, πνευματικό πατέρα της νεότερης ορειβασίας της Βόρειας Ελλάδας και εμβληματική φυσιογνωμία για όσους τον έζησαν στους συλλόγους (ΣΕΟ Θεσσαλονίκης) και πάνω από όλα στις ορθοπλαγιές, στην Ελλάδα - κυρίως στον Όλυμπο - και τις Άλπεις. Η υλοποίηση του έργου έγινε από μια ομάδα συνοδοιπόρων του, αρχικά με ίδια έξοδα και στη συνέχεια με μικρές χορηγίες. Το εγχείρημα ολοκληρώθηκε μέσα στο 2021 και πλέον η Κόψη του Γομαρόσταλου θεωρείται μια κλασική διαδρομή του Ολύμπου, όπως το Λούκι του Μύτικα.

Κείμενο, video και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος