Κάστρα και πύργοι της Αρεόπολης

Κάστρα και πύργοι της Αρεόπολης

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Αρεόπολη topoguide: Το Παλάτι του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στο Λιμένι
Το Παλάτι του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στο Λιμένι
Πατήστε για μεγέθυνση

Εκτεθειμένες σε ένα πολυεπίπεδο περιβάλλον συγκρούσεων - πειρατές, εισβολείς, εσωτερικές ίντριγκες, οικογενειακές βεντέτες - οι ισχυρές Μανιάτιες οικογένειες κατέφυγαν στην κατασκευή προσωπικών ή οικογειακών αμυντικών συγκροτημάτων, που εκτός των κατάλληλα δομημένων οικιών, περιλάμβαναν συχνά ένα στιβαρό πύργο - άλλοτε ένα πυργόσπιτο, δηλαδή έναν κατοικίσμο πύργο και άλλοτε έναν πολεμόπυργο, δηλαδή έναν αμυντικό πύργο, χωρίς πρόβλεψη για πολυήμερη παραμονή. Οι πύργοι με την εκάστοτε οικία και τα βοηθητικά κτίσματα μπορεί να είναι μεμονωμένοι, αλλά συνήθως αποτελούν λειτουργικό ή γενεσιουργό τμήμα ενός μεγαλύτερου οικιστικού συνόλου, που και αυτό μπορεί να έχει αμυντική δομή.

Ταίναρο topoguide
Αρεόπολη topoguide: Στο κάστρο της Κελεφάς

Οι πιο εντυπωσιακές και συμπαγείς συσπειρώσεις πύργων στην περιοχή της Αρεόπολης συναντιώνται στην ίδια την κώμη και στα χωριά Πύργος Διρού, Δρύαλος και Μίνα.

Παρόλο που η Αρεόπολη βρίσκεται στη καρδιά της Μάνης, άρα σε μια ζώνη περιορισμένων εξωτερικών απειλών, δεν λείπουν και εδώ τα μεγαλύτερα φρούρια, όπως το κάστρο της Κελεφάς και ο βυζαντινός πύργος στη Σκάλα Βαχού: καθόλου συμπτωματικά και δύο βρίσκονται στην ευάλωτη ύφεση ανάμεσα στο Ζυγό και το Σαγγιά, που λειτουργεί ως πύλη της Μέσα Μάνης από τα ανατολικά.

Το κάστρο της Κελεφάς

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: Δορυφορική εικόνα του κάστρου της Κελεφάς

Το Κάστρο της Κελεφάς κτίστηκε από τους Τούρκους στα 1670 σε βραχώδη έξαρση απέναντι από το Οίτυλο.

Μετά την κατασκευή του, στρατωνίστηκε εδώ ένα μεγάλο τουρκικό άγημα, που έμεινε εδώ μέχρι τα 1685, οπότε το κάστρο πέρασε σε ενετικά χέρια. Πάνω στην αρχική κάτοψη, οι Ενετοί έκαναν πολλές βελτιώσεις και εγκατέστησαν φρουρά από Μανιάτες. Το 1715 το κάστρο παραδόθηκε με συνθήκη στους Τούρκους, αλλά γρήγορα εγκαταλείφθηκε. Δεν ξαναχρησιμοποιήθηκε έκτοτε, καθώς όντας μέσα στη ζώνη της Μάνης, είχε μικρή στρατιωτική σημασία.

Το κάστρο, αν και αρκετά ερειπωμένο κατά τόπους, διατηρεί την αρχική τετραγωνική κάτοψη σε μια περίμετρο τειχών περίπου 580 μ. και σε ένα ύψος που διατηρείται σταθερό, πάνω σε ένα ακανόνιστο έδαφος. Διατηρούνται τέσσερις κυκλικοί πύργοι και ένας επίσης κυκλικός προμαχώνας. Η παλιά είσοδος ήταν στην ΝΑ πλευρά (προς τη θάλασσα), ενώ σήμερα η πρόσβαση γίνεται από ένα άνοιγμα των τειχών στη ΝΔ όψη.

Ο πύργος στη Σκάλα Βαχού

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: Τα λείψανα του πύργου στη Σκάλα Βαχού

Πάνω στο βραχώδες ύψωμα που εποπτεύει το πέρασμα του Βαχού - όπου παλιότερα θα υπήρχε πετρόχτιστη "σκάλα", από όπου ο τόπος ονομάστηκε Σκάλα Βαχού - και μέσα στον εκεί οχυρωμένο οικισμό, εγκαταστάθηκε στα βυζαντινά χρόνια ένας μεγάλος πύργος που αποτελούσε κόμβο ενός δικτύου μετάδοσης μηνυμάτων με φωτιές, αντίστοιχου των αρχαιοελληνικών φρυκτωριών. Τα κτίρια αυτά λέγονταν Καμινοβίγλια ή Βιγκλατόρια και τα υπηρετούσαν συνήθως μοναχοί - οπότε δίπλα στον πύργο υπήρχε το ανάλογο μοναστήρι.

Έτσι, από το Καμινοβίγλιο της Σκάλας Βαχού, οι μοναχοί της παρακείμενης μονής Κοίμησης Θεοτόκου αναμετέδιδαν τα μηνύματα ανάμεσα στην Προσηλιακή Μάνη και στο κοντινό Οίτυλο. Τα μηνύματα για την Έξω Μάνη τα λάμβανε η μονή του Προφήτη Ηλία του Μακρινού, φωλιασμένη στα 1153 μ. στα διάσελα βόρεια του Οίτυλου, και τα αναμετέδιδε προς τη Λαγκάδα.

Ο πύργος της Σκάλας Βαχού διατηρείται σε κακή κατάσταση κοντά στο καθολικό της μονής, που έχει ανακαινιστεί.

Οι πύργοι της Αρεόπολης

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: Ο πύργος Μπαρελάκου στην Αρεόπολη

Στην Αρεόπολη διατηρούνται πολλά από τα κτίρια της Μάνης του 19ου αιώνα, με πιο χαρακτηριστικά το σπίτι του Στυλιανού Μαυρομιχάλη, την πυργοκατοικία του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, τον πύργο του Πικουλάκη, τον πύργο του Μπαρελάκου και τον πύργο Καπετανάκου (του 1865).

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: Ο πύργος Καπετανάκου στην Αρεόπολη

Πύργος Σκλαβουνάκου, Φουρνιάτικα, Πύργος Διρού

Ο πύργος Σκλαβουνάκου είναι το πιο προβεβλημένο στοιχείο ενός μεγάλου αμυντικού συγκροτήματος στα Φουρνιάτικα του Πύργου Διρού. Το συγκρότημα ανήκε στον ντόπιο οπλαρχηγό Σκλαβουνάκο και κτίστηκε στα 1821.

Το συγκρότημα αποτελείται από εντυπωσιακό τετράγωνο εξαώροφο πύργο ύψους 25μ., ανοιχτή δεξαμενή ομβρίων και κινστέρνα, μεγάλο διώροφο σπίτι, κοιμητηριακό ναό αφιερωμένο στον Άγιο Σώζοντα, μεγάλο προστατευμένο χώρο για τα ζώα και ψηλό φρουριακό περίβολο.

Ο περίβολος είναι σημαντικό αμυντικό συστατικό του συγκροτήματος και έχει ύψος 5μ., προσπελαύνεται από ισχυρή καμαροσκέπαστη πύλη που προστατεύεται απο ζεματίστρα και διάζωμα με πολεμίστρες που καταλήγει σε πολεμικό κλουβί.

Ο πύργος είναι κτισμένος με καλά συναρμοσμένους αργούς λίθους με χρήση άφθονης κονίας και λαξεμένων γνωναριών στις γωνίες. Συνολικά τα τοξωτά παράθυρα είναι μόλις πέντε. Τα 3 πρώτα επίπεδα πατάνε σε ισχυρές καμάρες, ενώ τα δυο ψηλότερα είναι ξύλινα. Ο αμυντικός εξολπισμός συντίθεται από πολλές τουφεκότρυπες, προστατευτικό στηθαίο στο δώμα και δύο πολυγωνικά κλουβιά σχεδόν πλήρως ενσωματωμένα στην τοιχοποιΐα.

"Παλάτι" Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στο Λιμένι

Γύθειο topoguide
Γύθειο topoguide: Το "Παλάτι" του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στο Λιμένι

Ο Πέτρος (Πετρόμπεης) Μαυρομιχάλης υπήρξε ο τελευταίος Μπέης της Μάνης. Η πυργοκατοικία του αποτελείται από μεγάλο διώροφο σπίτι και τετραώροφο πύργο. Το σύνολο ανακαινίστηκε το 1976 από τους κληρονόμους της ιστορικής οικογένειας, παραμένει ωστόσο ακατοίκητο.

Πύργος Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στο Λιμένι

Γύθειο topoguide
Γύθειο topoguide: Ο πύργος του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στο Λιμένι

Ο πύργος βρίσκεται στο θαλάσσιο μέτωπο του Λιμενιού, ακριβώς πάνω στα βράχια της ακτογραμμής. Θεωρείται ότι θεμελιώθηκε το 1762 από τον πατέρα του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Πιέρο Μαυρομιχάλη. Μετεπαναστατικά, το μεγάλο πέτρινο πυργόσπιτο διατέθηκε από τον Πετρόμπεη στους οπλαργηγούς του για να διαμένουν και συχνά αναφέρεται υπό τον στρατιωτικό ρόλο του, ως «Συσσίτιο». Το κτίριο εγκαταλείφθηκε στα τέλη του 20ού αιώνα και σταδιακά κατέρρευσε.

Το ερειπωμένο πυργόπιτο κυρύχθηκε ως διατηρητέο κτίριο μοναδικής ιστορικής κληρονομιάς και το 2005, υπό την ιδιοκτησία του Δ. Παρπαΐρη πλέον, ξεκίνησε η αποκατάστασή του με σκοπό την μετατροπή σε μουσείο της Μέσα Μάνης και της οικογενειακής ιστορίας των Μαυρομιχαλαίων. Το ιστορικό κτίσμα είναι πλέον σε άριστη στατική και λειτουργική κατάσταση.

Πύργος Αραπάκη στη Χαριά

Γύθειο topoguide
Γύθειο topoguide: Ο πύργος Αραπάκη στη Χαριά

Παλαιό αμυντικό σύνολο της οικογένειας Αραπάκη στη Χαριά. Το κυριότερο στοιχείο, ο πύργος έχει τέσσερεις ορόφους και συνολικό ύψος 16 μ. Στα βοηθητικά κτίρια στεγάζονται παλιό ελαιοτριβείο και αλευρόμυλος. Το συγκρότημα έχει αναστηλωθεί και λειτουργεί ώς ξενοδοχειακή μονάδα.

Ο τελευταίος της ιδρυτικής οικογένειας, Πέτρος Αραπάκης, υπήρξε ναυτικός, πλοίαρχος και θαλασσοπόρος - το 1910 ξεκίνησε το γύρο του κόσμου με ένα μικρό ιστιοφόρο μήκους 10 μέτρων.

Πύργος Χατζάκου στην Πιλάλα

Ο πύργος του Χατζάκου στην Πιλάλα αποτελεί χαρακτηριστικό σύμπλεγμα πολεμόπυργου και κατοικίας της προεπαναστατικής Μάνης. Ο πύργος είναι κτίσμα του δεύτερου μισού του 18ου αιώνα και συνέχεται με την κατοικία και άλλα χαμηλότερα κτίσματα, που με τους τοίχους τους περιγράφουν μικρό αύλειο χώρο.

Πύργοι Λαγούδη και Γκλεγκλέ στο Μπρίκι

Στο Μπρίκι, υψώνεται ο πενταώροφος πύργος των Λαγουδιάνων. Ο πύργος έχει ανακαινισθεί και βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση.

Μια ακόμα αξιοσημείωτη πυργοκατοικία στο Μπρίκι είναι του Γκλεγκλέ, κτίσμα του 1867. Εκτός της ιδιαίτερα περιποιημένης τοιχοποιΐας, ξεχωριστό στοιχείο είνα τα βοτσαλωτά δάπεδα των δωματίων.

Πύργος Ανεμοδουρά στους Άνω Μπουλαριούς

Στους Άνω Μπουλαριούς συναντάμε έναν από τους παλιότερους πύργους της Μάνης: πρόκειται για τον πύργο του Ανεμοδουρά (μετέπειτα Πετρακάκου), κτίσμα του 16ου αιώνας που είναι κτισμένος με αργούς λίθους (δηλαδή χωρίς τη χρήση κονίας) και στις γωνίες έχει ημίεργα γκωνάρια. Για να εξασφαλιστεί η στατική σταθερότητα της ψαθυρής τοιχοποιΐας, οι τοίχοι έχουν έντονη κλίση και η εικόνα του πύργου είναι σχεδόν πυραμιδοειδής.

Πύργος Μαντουβαλαίων στους Άνω Μπουλαριούς

Ο οικογενειακός πύργος των Μαντουβαλιάνων (Κουτιβελιάνων) υψώνεται στο κέντρο των Ανω Μπουλαριών. Ο πύργος έχει υψος 18 μ. και διατηρείται σε καλή κατάσταση.

Πύργος Μεσίσκλη στη Νόμια

Στο κέντρο της Νόμιας διατηρείται ένας από τους παλαιότερους πύργους της Μάνης, ο πύργος του Μεσίσκλη. Θεωρείται ότι κτίστηκε στην περίοδο ανάμεσα στα τέλη του 17ου με αρχές 18ου αιώνα, ανάμεσα σε άλλες οικίες της ίδιας οικογένειας. Ο πύργος έχει ύψος 9 μέτρων.

Ο πύργος του Σάσσαρη στη Μέζαπο

Ο πύργος του Νικολού Σάσσαρη, διαβόητου μονόφθαλμου πειρατή της Μάνης, κτίστηκε κοντά στη βραχώδη ακτή της Μεζάπου. Αρχικά, είχε ύψος 16 μ. και έφερε επάλξεις με κανόνια. Σήμερα είναι ερειπωμένος.

topoguide Greece

ΟΔΗΓΟΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

topoguide Greece
Φωτογραφίες και περιγραφές των πιο σημαντικών πύργων και κάστρων της περιοχής της Αρεόπολης περιλαμβάνονται στον οδηγό Αρεόπολη topoguide της AnaDigit.

Ο οδηγός Αρεόπολη topoguide είναι διαθέσιμος ως in-app purchase για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece, από την ομάδα της Πελοποννήσου.

Ο οδηγός Αρεόπολη topoguide είναι επίσης διαθέσιμος ως in-app purchase για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece, από την ομάδα της Πελοποννήσου.

Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πέντε περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Μάνης και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.