Τα χωριά της Αρεόπολης

Τα χωριά της Αρεόπολης

Η κατοικημένη ζώνη από την Αρεόπολη μέχρι τον Μέζαπο παρουσιάζει τη χαρακτηριστική τοπογραφία της Μέσα Μάνης: ένα σχετικά ψηλό βουνό, ο Σαγγιάς, κλείνει εντελώς τον ορίζοντα απο τα ανατολικά και στα πόδια του, ανάμεσα στις επικλινείς - αν και όχι απόκρημνες - πλαγιές του και ένα κατά τόπους κρημνώδες παράκτιο μέτωπο, απλώνεται ένα επίμηκες υψίπεδο, σχεδόν παντού επίπεδο, αν και παντού εξαιρετικά βραχώδες. Όλα σχεδόν τα χωριά της Αρεόπολης διασπείρονται στο υψίπεδο αυτό, με εξαιρέσεις λίγους οικισμούς που ακουμπούν για λόγους ασφάλειας στα πόδια του βουνού και ακόμα λιγότερους που φωλιάζουν στους μικρούς ευλίμενους όρμους της δυσπρόσιτης ακτογραμμής.

Τα χωριά του υψιπέδου της Μέσα Μάνης είναι κτισμένα πάνω σε μικρές εξάρσεις ή κοντά σε άλλες φυσικές ευκαιρίες, δυσδιάκριτες σήμερα, όπως μια λεκάνη με terra rossa, ιδανική για την κατασκευή πηγαδιών ή πάνω στον φυσικό άξονα μιας ράχης ή ρεματιάς που οδηγούσε σε κρυφούς ελαιώνες. Πάντως, ο τόπος είναι εξαιρετικά βραχώδης και είναι λογικό να σκεφτεί κανείς ότι μέσα σε ένα τόσο ομοιόμορφα φτωχό περιβάλλον, η μοναδική μέριμνα των ανθρώπων για την επιλογή της θέσης κατοίκησης θα ήταν η άμυνα. Πράγματι, οι περισσότερες θέσεις των οικισμών προσφέρουν είτε φυσικά αμυντικά χαρίσματα, είτε πολύ καλή εποπτεία του γύρω χώρου - συχνά και τα δύο.

Οι κυριότεροι οικισμοί της ζώνης είναι το Οίτυλο, η Αρεόπολη και ο Μέζαπος.

H Αρεόπολη

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: Το κέντρο της Αρεόπολης

Η Αρεόπολη είναι ο κυριότερος οικισμός της Μέσα Μάνης και το σημείο αναφοράς για τους Μανιάτες της μεσσηνιακής πλευράς της Μάνης. Πρόκειται για μια μικρή κωμόπολη των 900 περίπου κατοίκων.

Το χωριό παλιότερα λεγοταν Τσίμοβα ή Τζίμοβα, τοπωνύμιο σλαβικής ηχητικής, που μετατράπηκε σε Αρεόπολη, πόλη του Άρη, θεού του πολέμου, αναδεικνύοντας την πολεμοχαρή διάθεση των Μανιατών - στην προκείμενη στιγμή, των προυχόντων τους Μαυρομιχαλαίων, πανίσχυρης φατρίας της Μάνης, με πολύχρονη εμπλοκή σε όλα τα κεφάλαια της ιστορίας του ελληνικού έθνους, από την ύστερη Τουρκοκρατία έως και τα μέσα του 20ου αίωνα.

Δεν είναι σαφές πότε, πως και από ποιούς ιδρύθηκε ο πρόγονος της Αρεόπολης. Η θέση αξιοποιεί τη συγκυρία της τοπογραφίας - κοντά στο απρόσιτο προβούνι του Σαγγιά, άριστα προφυλαγμένη από τη θάλασσα με ένα μακρύ τείχος γκρεμών, πάνω από το φυσικό λιμανάκι Λιμένι, πίσω από μια φυσική είσοδο με ταραγμένο ανάγλυφο, που είναι εύκολο να ελεγχθεί - και της ιδιόμορφης κοινωνίας της Μάνης - μπροστά από μια σειρά οικισμών, κατάσπαρτων από πύργους πολεμοχαρών οικογενειών, που ανταγωνίζονται μεταξύ τους, αλλά είναι έτοιμοι να οργανωθούν απέναντι σε έναν κοινό εχθρό. Ο τόπος αυτός στερείται ωστόσο άλλων φυσικών χαρισμάτων: η θέση δεν είναι οχυρή, δεν έχει επιφανειακά ή πηγαία νερά, το βουνό δεν έχει δάση, το υψίπεδο είναι εξαιρετικά πετρώδες και άγονο. Είναι προφανές ότι η Αρεόπολη - όπως και ολόκληρη η Μάνη - δεν μπορούσε να ευημερήσει παρά κάτω από μια πολύ ιδιαίτερη συγκυρία και μάλλον οι συνθήκες που την ευνοούσαν ήταν της αναταραχής παρά της νηνεμίας: οι τελευταίοι αιώνες της χάρισαν πολλές τέτοιες ευκαιρίες.

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: Ηρώο Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη

Αν και υπάρχουν αναφορές και ενδείξεις κατοίκησης της ευρήτρης ζώνςη από την προϊστορία και την αρχαιότητα, η νεότερη Τσίμοβα συγκροτήθηκε το νωρίτερο στα μέσα του 15ου αι. και αναπτύχθηκε γρήγορα, χάρη στην δυναμική δημογραφία των τεσσάρων πρώτων οικογενειών που εγκαταστάθηκαν στο υψίπεδο στη μέση Τουρκοκρατία, ανάμεσα στους οποίους και οι πρόγονοι των Μαυρομιχαλαίων. Οι συνθήκες της εποχής υπαγόρευσαν την πολεοδομία και τη μορφολογία του οικισμού: χαμηλά κτίρια, σε αμυντική διάταξη, με δαιδαλώδες δίκτυο μονοπατιών γύρω και μέσα στον οικισμό, σφιχτή ρυμοτομία με ελάχιστους ανοιχτούς χώρους, χρήση πρωτόγονων και ταυτόχρονα άφθαρτων υλικών.

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: Η εκκλησία των Ταξιαρχών με το πανύψηλο καμπαναριό

Ο οικισμός μεγάλωσε στην ύστερη Τουρκοκρατία, περίοδο κατά την οποία οι μεγάλες μανιάτικες οικογένειες έχουν συγκεντρώσει πλούτο και εξουσία, η κάθε μία δε αποτελεί έναν μικρό ιδιωτικό στρατό. Εμφανίζονται τα πρώτα πυργόσπιτα, οι οικογενειακές εκκλησίες και τα ανάλογα μοναστήρια. Χαρακτηριστικό δείγμα προεπαναστατικού πυργόσπιτου είναι ο πύργος Πικουλάκη, που δεσπόζει μεγάλου συγκροτήματος οικιών, βοηθητικών κτισμάτων και της οικογενειακής εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου.

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: Λιθανάγλυφο στην Παναγία Γεωργιάνικη

Μετεπαναστατικά, καθώς η ένταση συντηρείται αμείωτη στην περιοχή, οι ανάγκες άμυνας, άρα και η δομή του οικισμού, παραμένουν. Ο μετασχηματισμός από φρούριο φατριών σε πρωτεύουσα της Αποσκιερής Μάνης θα συντελεστεί σταδιακά από τα τέλη του 19ου και μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, ενώ ήδη η μετανάστευση και η εγκατάλειψη της αγροτικής οικονομίας έχουν πλήξει την περιοχή. Μεταπολεμικά, η περιοχή διανύει μια περίοδο ύφεσης, για να ανακάμψει αργά αλλά σταθερά με την ενίσχυση του διοικητικού ρόλου της Αρεόπολης και κυρίως με την εμφάνιση του τουρισμού. Εντωμεταξύ, τα νέα υλικά και τεχνικές θα προλάβουν να πληγώσουν την αισθητική ομοιογένεια του δομημένου χώρου, πριν οι όροι προστασίας της ιστορικής και αρχιτεκτονικής σημασίας της Αρεοπολης ευθυγραμμιστούν με την συμβολική αξία της.

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: Σπίτια στο Λιμένι, το επίνειο της Αρεόπολης

Σήμερα η Αρεόπολη είναι ένα μικρό τοπικό κέντρο, που με την κοινωνική και τεχνική υποδομή, αλλά κυρίως με τον πολύπλευρο εμπορικό εξοπλισμό της, εξυπηρετεί μια μεγάλη ζώνη, που πρακτικά φτάνει μέχρι το Ταίναρο. Η κώμη διατηρεί το παραδοσιακό χαρακτήρα της και προσφέρει πολλά αξιοθέτα στον επισκέπτη.

Μπαίνοντας κανείς στην Αρεόπολη, δίπλα στην αναπλασμένη κεντρική πλατεία της 17ης Μαρτίου 1821, θα δει το ναό των Ταξιαρχών, μητρόπολη της Αρεόπολης, με εντυπωσιακό πολυώροφο καμπαναριό του 1836 και πλούσιο λιθανάγλυφο διάκοσμο. Άλλα σημαντικά κτίρια είναι οι καλά διατηρημένοι πύργοι του Πικουλάκη, του Καπετανάκου, του Μπαρελάκου και του Στ. Μαυρομιλάχη. Ο πύργος Πικαουλάκη έχει μετατραπεί σε μουσείο και φιλοξενεί ενδιαφέρουσες εκθέσεις (η μόνιμη έκθεση έχει θέμα τις "Ιστορίες θρησκευτικής πίστης της Μάνης").

Το Οίτυλο

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: Το Οίτυλο

Το Οίτυλο είναι κτισμένο σε ομαλό σκαλί της πλαγιάς του όγκου Καψαλέας και πάνω από τις απόκρημνες όχθες της χαράδρας Μυλολάγκαδο. Η επιλογή της θέσης έγινε με κριτήριο την ασφάλεια, καθότι η παράκτια ζώνη, εκτός από αλίμενη, είναι και πολύ ευάλωτη. Σε αυτήν την παράκτια λουρίδα απλωνόταν το ομηρικό Οίτυλο ή Βοίτυλο, πρόδρομος του σημερινού Νέου Οίτυλου. Στην άλλη άκρη του όρμου βρίσκεται το Καραβοστάσι, μικρό αλιευτικό λιμάνι.

Το Οίτυλο διατηρεί αλώβητη την πολεοδομία και τα κτίρια της εποχής της ακμής του. Μια περιήγηση στον οικισμό θα αποκαλύψει μια δεκάδα ενδιαφέρουσες εκκλησίες, όπως της Κοίμησης της Θεοτόκου, του Αγίου Γεωργίου και της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα.

Χαμηλότερα από το χωριό βρίσκεται η μονή Ντεκούλων, ιδιωτικό μοναστήρι της ομώνυμης οικογένειας, που δρύθηκε το 16ο αιώνα. Το καθολικό είναι μονόκλιτος σταυροειδής τρουλαίος ναός αφιερωμένος στη Ζωοδόχος Πηγή, τον Άγιο Παντελεήμονα και τον Άγιο Νικόλαο. Η εκκλησία ανακαινίστηκε το 18ο αιώνα και διατηρεί εξαίρετες τοιχογραφίες.

O Μέζαπος

Αρεόπολη topoguide
Αρεόπολη topoguide: O Μέζαπος

Ο Μέζαπος είναι κτισμένος στο μυχό του όρμου που σχηματίζεται ανάμεσα στη χερσόνησο Τηγάνι και την ακτή. Το χωριό απλώνεται σε μια βράχινη γλώσσα, ανάμεσα σε δύο χειμάρρους και έχει πρόσβαση σε μια βραχώδη απόκρημνη ακτή, που πλαισιώνεται από δύο μικρές χαλικώδεις παραλίες (τον Χαλικιά και του Κάτω Μέζαπου). Οι ντόπιοι διακρίνουν δύο συνοικίες, τον κυρίως Μέζαπο και τον Κάτω Μέζαπο, λιγοστά σπίτια κοντά στη βορεινή παραλία.

Αν και η φυσική προστασία του όρμου προσφέρει μια σχετική ασφάλεια στον ελλιμενισμό σκαφών, δεν υπάρχει άλλη λιμενική υποδομή πέραν μιας τσιμεντένιας αποβάθρας, η οποία ωστόσο δίνει προσβαση στο σχεδόν κλειστό φυσικό λιμανάκι Κουρκό, που έχει σχηματιστεί από τη θαλάσσια διάβρωση στο μαργαϊκό πρανές.

Το χωριό προσφέρει κάποιες εξυπηρετήσεις διαμονής και εστίασης. Η περιήγηση γύρω από τον Μέζαπο μπορεί να εστιάσει τόσο στα εκκλησιαστικά μνημεία, όπως ένας παλαιοχριστιανικός ναός του 5ου-6ου αιώνα και η Παναγία Βλαχέρνας στο Φοκαλωτό του 12ου-13ου αιώνα, όσο και στα αμυντικά κτίσματα, όπως οι οχυρωμένοι οικισμοί και το κάστρο Τηγάνι.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος


topoguide Greece

ΟΔΗΓΟΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

topoguide Greece
Η χαρτογράφηση χωριών της Αρεόπολης, με άφθονες φωτογραφίες και περιγραφές, περιλαμβάνονται στον οδηγό Αρεόπολη topoguide της AnaDigit.

Ο οδηγός Αρεόπολη topoguide είναι διαθέσιμος ως in-app purchase για συσκευές Android μαζί με άλλες δεκάδες περιοχές της Ελλάδας, μέσα στη γενική εφαρμογή topoguide Greece, από την ομάδα της Πελοποννήσου.

Ο οδηγός Αρεόπολη topoguide είναι επίσης διαθέσιμος ως in-app purchase για συσκευές iOS (iPhone και iPad) μέσα από την γενική εφαρμογή πεζοπορικών περιοχών Topoguide Greece, από την ομάδα της Πελοποννήσου.

Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι το topoguide Greece έχει τη δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης πέντε περιοχών, επιτρέποντας έτσι την συνολική προβολή του αναλυτικού χάρτη όλης της Μάνης και την εύκολη εναλλαγή των διαδρομών, των εκατοντάδων Σημείων Ενδιαφέροντος και των δεκάδων σελίδων του οδηγού με τις αναρίθμητες φωτογραφίες.