Η χλωρίδα στη Μονεμβάσια και το Μαλέα

Η χλωρίδα της περιοχής από τη Μονεμβάσια μέχρι το Μαλέα και τα Βάτικα έχει πολλές ιδιαιτερότητες και περιλαμβάνει αρκετά ασυνήθη και ενδημικά είδη.

Σημαντική είναι η παρουσία σπάνιων φυτών, όπως το στενότοπο ενδημικό Stachys spreitzenhoferi subsp. virella που εντοπίζεται αποκλειστικά στο κάστρο της Μονεμβάσιας, η ύπαρξη μικρών πληθυσμών ειδών στενής κατανομής, όπως η Campanula andrewsii subsp. hirsutula, ο Crocus goulimyi, η Silene sedoides subsp. runemarkii και το Stachys chrysantha.

Άλλα είδη, όπως τα Helichrysum taenari, Onobrychis peloponnesiaca και Bupleurum greuteri είναι ενδημικά της Νότιας Πελοποννήσου.

Ξεχωριστό στοιχείο της χλωρίδας της νησίδας της Μονεμβάσιας είναι το εντυπωσιακό Lilium candidum.

Η περιοχή του Μαλέα κρύβει επίσης μερικά είδη πολύ περιορισμένης εξάπλωσης, όπως η κίτρινη φριτιλλάρια Fritillaria conica, ενδημική της Νότιας Πελοποννήσου, ο Ranunculus isthmicus subsp. isthmicus, ο Chamaecytisus spinescens subsp. creticus, το κίτρινο λούπινο Lupinus luteus, το ελληνικό ενδημικό Sedum praesidis και το σπάνιο Heptaptera colladoniodes, ενδημικό της ΝΑ Πελοποννήσου και των νησιών του Ιονίου.

Στα περιβάλλοντα της περιοχής, η οικογένεια με τη μεγαλύτερη ποικιλία ειδών και το μεγαλύτερο μέγεθος πληθυσμών είναι τα Ψυχανθή (Fabaceae). Η ομάδα περιλαμβάνει μερικούς θάμνους και δέντρα, όπως το Βρωμοκλάδι (Anagyris foetida), ο Ασπάλαθος (Calicotome villosa) και η Χαρουπιά (Ceratonia siliqua), αλλά και πολλά μικρότερα φυρά, όπως ο Chamaecytisus spinescens subsp. spinescens, οι Αστράγαλοι (Astragalus hamosus, Astragalus pelecinus, Astragalus laconicus), η κοινή Bituminaria bituminosa, το Hippocrepis ciliata με τους εντυπωσιακούς καρπούς και πολλά είδη του γένους Vicia, όπως τα κοινά Vicia melanops και Vicia sativa, και των των γενών Trifolium, Lathyrus, Medicago και Lotus.

Οι σιληνές συμμετέχουν με τη σπάνια και ενδημική της περιοχής Silene sedoides subsp. runemarkii, τη Silene nocturna και μερικά εκατομμύρια Silene colorata.

Το γένος των Γαλατσίδων είναι στο στοιχείο του και έχει χαρακτηριστική παρουσία με τεράστιους πληθυσμούς λίγων ειδών, όπως η δενδρώδης Euphorbia dendroides, οι στιβαρές Euphorbia characias και Euphorbia rigida, η Euphorbia helioscopia και η μικρούλα Euphorbia peplus.

Στους βραχώδεις βιοτόπους θα βρούμε δύο μαλκόλμιες ευρείας εξάπλωσης, την Malcolmia graeca και τη Malcolmia flexuosa. Κρυμένα μέσα στα θαμνάκια των φρυγάνων ανθίζουν το Helichrysum stoechas, η Fumana arabica, ενώ χάρη στο στιβαρό βλαστό τους ξεχωρίζουν οι ασφόδελοι (Asphodeline lutea, Asphodelus fistolosus, Asphodelus ramosus).

Σε απόκρημνους βράχους θα βρούμε τρεις καμπανούλες - τη σπάνια Campanula andrewsii subsp. hirsutula και τις κοινές Campanula drabifolia και Campanula ramosissima - και το ενδημικό της Νότιας Πελοποννήσου, γνωστό από τα ακρωτήρια Ταίναρο και Μαλέας, Helichrysum taenari. Πολλά άλλα είδη, γνωστά από παρόμοια περιβάλλοντα της Νότιας Ελλάδας, όπως το Phagnalon rupestre subsp. graecum, κρέμονται κυριολεκτικά από τα κάθετα πρανή των δρόμων και τις αμέτρητες μικρές ορθοπλαγιές.

Πολύ νωρίς στη χρονιά, τα λιβάδια γεμίζουν με το μικρό Γεράνι Erodium cicutarium, ενώ στους πετρότοπους θα βρούμε τα συγγενικά Erodium malacoides, Erodium chium και Erodium gruinum.

Σε πρανή δρόμων, λιβάδια και παλιούς κήπους θα βρούμε και τις πρώτες μικρές μαργαρίτες της χρονιάς, την Anthemis chia, τη Bellis perenis, την Calendula arvensis και την Glebrionis coronarium, ενώ σε πιο υγρές θέσεις αφθονεί το Tussilago farfara.

Πολύ συχνά στη στροφή εισόδου ενός χωριού, θα δούμε τις ψηλές Lunaria annua να λάμπουν στη σκοτεινιά της ρεματιάς. Σε ερείπια και διαταραγμένα εδάφη ευδοκιμεί η Πικραγγουριά (Ecballium elaterium).

Σε ξερολιθιές και τοίχους πύργων, κάστρων και παλιών σπιτιών θα δούμε τις Κυμβαλάριες Cymbalaria microcalyx και Cymbalaria muralis, τη διακριτική Veronica cymbalaria και τη Scutellaria rupestris subsp. caroli-henrici.

Μερικά ακόμα χαρακτηριστικά φυτά του πετρότοπου είναι η Lomelosia divaricata, η Lomelosia brachiata και η Lomelosia hymettia. Επίσης είναι γνωστά από την περιοχή τουλάχιστον τρία λινάρια (τα Linum hellenicum, Linum strictum και Linum bienne). Κοντά σε παλιά μαντριά και ερείπια, θα βρούμε τα ιδιόμορφα Lamium amplexicaule και Lamium garganicum. Το Φθινόπωρο υψώνεται διακριτικά το Prospero autumnale και εμφανίζονται οι κρόκοι της εποχής.

Την Άνοιξη στα πετρολίβαδα και τα λιβαδάκια που έχει αφήσει πίσω της η εκλιπούσα κτηνοτροφία ανθίζουν σε μικρές ομάδες οι ελληνικές ρωμουλέες, με πιο συχνή τη λευκή Romulea bulbocodium και λιγότερο προφανή τη Romulea linaresii subsp. graeca.

Η ομάδα των Cerinthe εκπροσωπείται εδώ κυρίως με την Cerinthe retorta, που τη βρίσκουμε τόσο σε πετρώδεις θέσεις, όσο και σε κάθετα πρανή δρόμων.

Σε όλους τους πετρότοπους θα βρούμε χιλιάδες Muscari commutatum, ενώ κατά τόπους θα συναντήσουμε τα γνωστά από όλη τη Νότια Ελλάδα Bellevalia dubia και Bellevalia hyacinthoides.

Οι κρόκοι αντιπροσωπεύονται από τους φθινοπωρινούς Crocus goulimyi και Crocus laevigatus. Την άνοιξη θα δούμε νάρκισσους (Narcissus tazetta subsp. tazetta), στερνμπέργκιες (Sternbergia lutea), τη μικρή ίριδα Gynandriris sisyrinchium, ενώ από τα πρώτα άνθη της χρονιάς είναι η λευκή Gagea graeca και ο ιδιόμορφος Ranunculus isthmicus subsp. isthmicus.

Από τις ορχιδέες, ιδιαίτερα μεγάλη ποικιλία και μεγάλους αριθμούς έχουν τα γένη Serapias (όπως ο Serapias orientalis) και Ophrys (όπως τα Ophrys ferrum-equinum, Ophrys fusca και Ophrys tenthredinifera), που βρίσκουν ιδεώδεις βιοτόπους στους απέραντους φρυαγανότοπους και τις παλιές πεζούλες. Σε πιο υγρές θέσεις συναντάμε μεγαλύτερα φυτά, όπως ο Anacamptis pyramidalis.

Το μεγαλύτερο μέρος της απέραντης ακτογραμμής από τη Μονεμβάσια μέχρι το Μαλέα και την Ελαφόνησο είναι βραχώδης και δυσπρόσιτη, υπάρχουν ωστόσο εκτενείς αμμώδεις παραλίες και πολλοί χαλικότρωστοι όρμοι.

Στην ακτή της Πούντας απλώνεται ένα μεγάλο σύστημα από αμμοθίνες, με χαρακτηριστική βλάστηση αγρωστωδών και άλλων ειδών, όπως η Euphorbia paralias, η Salsola tragus, το Γαλανάγκαθο (Eryngium maritimum) και η Θαλασσόβρουβα (Cacile maritima). Στις αμμώδεις παραλίες θα βρούμε και τα αγριοράδικα Centaurea pumillio και Centaurea sonchifolia και την σπάνια πετροράγια Petrorhagia laconica, γνωστή από μόλις θέσεις της Λακωνίας. Στα βραχώδη πρανή της ακτής θα συναντήσουμε τη Malcolmia maritima, το Sedum litoreum, το Κρίταμο (Crithmus maritimum) και την Κάπαρη (Caparis spinosa), τα δύο τελευταία γνωστά ως αρτυματικά της μεσογειακής κουζίνας. Οι βραχώδεις παραλίες με χαμηλό πρανές, στη ζώνη που βρέχεται συνεχώς από το θαλασσότερο, αποικούνται από τα παράξενα Adthrocneum macrostachyum και Atriplex halimus.

Στην ίδια ζώνη ευδοκιμούν τα Λιμόνια, που εκπροσωπούνται από το σύνηθες Limonium sinuatum και τα λιγότερο γνωστά Limonium runemarkii, Limonium echioides και Limonium sieberi.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος

Πληροφορίες: Γιαννης Κοφινας-Καλλεργης