Χλωρίδα της Αλοννήσου

Η Αλόννησος, τόπος με μικρή υψομετρική κλιμάκωση και καλυμένος από τύπους βλάστησης που διαμορφώνουν βιοτόπους μικρής διαφοροποίησης, φιλοξενεί μια μάλλον περιορισμένη ποικιλία φυτών. Αν και δεν έχει γίνει συστηματική έρευνα, οι μέχρι τώρα σποραδικές παρατηρήσεις συνοψίζουν μια χλωρίδα περίπου 410 ειδών και υποειδών.

Τα περισσότερα από τα είδη της τοπικής χλωρίδας έχουν ευρεία εξάπλωση στη Μεσογειακή Ελλάδα, συναντάμε ωστόσο και μερικά πολύ σπάνια ενδημικά των Σποράδων, του βόρειου Αιγαιακού χώρου ή της χώρας μας.

Η χλωρίδα του δάσους και της ψηλής μακκίας

Στην Αλόννησο, όπως και σε όλη τη Μεσογειακή ζώνη, η διαδοχή των ειδών μέσα στη χρονιά είναι ραγδαία. Ήδη από τον Ιανουάριο εμφανίζονται οι κρόκοι Crocus nivalis μαζί με την βιαστική Anemone apennina subsp. blanda και τις πρώιμες ίριδες Iris tuberosa.

Από το Μάρτη, οι ελαιώνες και τα πρανή γύρω από τα χωριά γεμίζουν με ξινήθρες (Oxalis pes-caprae), ενώ σποραδικά Cynoglossum creticum και αναρίθμητες μαργαριτούλες Anthemis chia απλώνονται σταδιακά γύρω από τα χωριά. Στα μέσα της Άνοιξης ανθίζουν και οι κίτρινες μαργαρίτες Glebionis coronaria.

Παράλληλα, τα βραχάκια της ορεινής ζώνης στολίζονται με τις μωβ κουκίδες των Muscari neglectum, ενώ σε λίγες βδομάδες το κίτρινο των Fumana arabica και Tuberaria guttata συμπληρώνει χρωματικά την εικόνα. Πιο μετά έρχονται τα πλουσιότερα άνθη της Bituminaria bituminosa και οι πολύχρωμες Bellardia trixago να προστεθούν στον πίνακα. Κατά τόπους λάμπει ο Dianthus desideratus, ενδημικό αγριογαρύφαλλο των Σποράδων.

Στις πεζούλες υψώνεται βιαστικά ο Gladiolus italicus και λίγο μετά κυριαρχεί ο ασφόδελος Asphodelus ramosus. Στα παλιά χωράφια ανοίγουν οι Anagallis arvensis, που και εδώ έρχονται σε δύο χρώματα - πορτοκαλί και μπλε-, ενώ κάπου πιο πέρα σηκώνει το σύνθετο άνθος της η κατακίτρινη Crepis hellenica, ελληνικό ενδημικό. Τα αγριόσκοδρα αντιπροσωπεύονται εδώ με τουλάχιστον δύο μέλη του γένους, τα Allium roseum και Allium subhirsutum.

Η χλωρίδα των φρυγάνων

Τα πολύ κοινά αλιβάρβαρα (Centaurea raphanina subsp. mixta), που συγγενεύουν με την ασυνήθη τοπική Centaurea rechingeri, ανοίγουν τα κυανοϊώδη άνθη τους ανάμεσα στις πέτρες. Πιο χαμηλά, η σκιλοκρεμμύδα (Drimia numidica) υψώνεται μέσα από τα περσινά κιτρινισμένα φύλλα της.

Στα πευκοδάση θα βρούμε κατά τόπους μικρές αποικίες του κοινότατου Λαγόχορτου (Prasium majus), αλλά και σποραδικές εμφανίσεις της πολύ πιο σπάνιας Scutellaria sporadum, μιας σκουτελάριας ενδημικής των Σποράδων.

Ελάχιστα φυτά παραμένουν σε ανθοφορία μέσα στο ζεστό και ξηρό καλοκαίρι των Σποράδων. Μία από τις λίγες έγχρωμες παρουσίες είναι το Odontites linkii, ελληνικό ενδημικό που υψώνει την αραιή ταξιανθία του στις άκρες των δρόμων και τα διαταραγμένα εδάφη.

Στα ίδια μέρη και καθώς προχωρά το καλοκαίρι, παραμένει θαλερός ο Acanthus spinosus, στα απάτητα μονοπάτια εξακολουθεί να μας ενοχλεί ο Pallenis spinosa, ενώ ανάμεσα στα κοινά θυμάρια κρύβεται ένα σπάνιο ελληνικό ενδημικό, η Satureja athoa.

Στα παράλια θα βρούμε το ασύνηθες Atriplex recurva, που είναι ενδημικό της Ελλάδας. Τον Ιούλιο, ανάμεσα στα άχρωμα πλέον φρύγανα, θα προσέξουμε το Arum italicum, που περνά από την ανθοφορία στην κατακόκκινη καρποφορία, ενώ την ίδια περίοδο η σπάθη του συγγενικού Arum nigrum κάμπτεται και σβήνει.

Το φθινόπωρο, οι βραχώνες της μακκίας φιλοξενούν ομάδες από Sternbergia lutea, ενώ κάτω από τα πουρνάρια κρύβονται τα ελληνικά κυκλάμινα Cyclamen graecum και Cyclamen hederifolium.

Τα χασμόφυτα

Στους παράκτιους και εσωτερικούς βραχώνες της Αλοννήσου θα βρούμε το διαδεδομένο Phagnalon rupestre subsp. graecum, τη σπανιότατη Campanula scopelia και την επίσης σπάνια Symphyandra sporadum, που μοιάζει και αυτή με καμπανούλα των βράχων. Τα δύο τελευταία καμπανουλοειδή είναι ενδημικά των Σποράδων.

Τους πιο σπασμένους βραχώνες σκεπάζει ο μικρός θάμνος Ptilostemon chamaepeuce και στις κατάλληλες συνθήκες αναπτύσσεται το Erysimum senoneri, παιδί ενός γένους που με τα μέλη του αποικεί αποκλειστικά τους ελληνικούς βράχους.

Ένας ακόμα φίλος των βράχων, η Malcolmia macrocalyx είναι και αυτή ελληνικό ενδημικό. Τέλος, δίπλα σε όλα αυτά τα εντυπωσιακά χασμόφυτα, ελάχιστοι θα προσέξουν το ωχροκίτρινο Galium reiseri, σπάνιο ωστόσο φυτό των παράκτιων ασβεστολιθικών βράχων, που φύεται μόνο στην Ελλάδα.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος