Βλάστηση της Αλοννήσου

Η Αλόννησος είναι ένα από τα πράσινα ελληνικά νησιά: με εξαίρεση τους βραχώνες και τις ακμές των ορεογραφικών αξόνων, όπου η βλάστηση δεν μπορεί να εγκατασταθεί λόγω των αρνητικών εδαφικών και κλιματικών συνθηκών, ο εκτάσεις που εμφανίζονται σήμερα γυμνές, ως αποτέλεσμα της γεωργικής εκμετάλλευσης ή της κτηνοτροφικής δραστηριότητας, είναι ελάχιστες.

Η φυτική κάλυψη του εδάφους στην Αλόννησο συντίθεται κυρίως από δάση χαλεπίου πεύκης, από μια σχετικά ψηλή και πυκνή μακκία με Πουρνάρι (Quercus coccifera), Αριά (Quercus ilex), Κουμαριά (Arbutus unedo) και Θαμνοκυπάρισσο (Juniperus phoenicea) και από μικρότερες εκτάσεις με φρύγανα.

Όλες οι κάπως εύφορες λεκάνες είναι κατάφυτες με ελιές, ενώ τα οροπέδια διατηρούν τα ίχνη αροτριαίων καλλιεργειών.

Αν και σήμερα δεν υπάρχουν παρά διάσπαρτα άτομα, θεωρείται ότι παλαιότερα επικρατούσαν και στην Αλόννησο - όπως και σε άλλα νησιά - δάση βελανιδιάς τα οποία σταδιακά αντικαταστάθηκαν από πευκοδάση, που ευνοήθηκαν από τον άνθρωπο λόγω της χρήσης της ξυλείας τους την κατασκευή των σκαφών.

Τα φρύγανα

Τα φρύγανα καλύπτουν τις εκτάσεις ανάμεσα στο δάσος και τον ψηλό θαμνώνα και τις ακτές. Οι ζώνες τους διακόπτονται από βραχώνες και καλλιέργειες, εσωτερικά ωστόσο εμφανίζουν αξιοσημείωτη ομοιογένεια στη δομή και τα είδη που τα αποτελούν.

Το είδος που κάνει περισσότερο αισθητή την παρουσία στις ζώνες των φρυγάνων της Αλοννήσου είναι το Θυμάρι (Coridothymus capitatus), ενώ η τυπική σύνθεση της βιογεωγραφικής ζώνης συμπεριλαμβάνει την Αστοιβίδα (Sarcopoterium spinosum), το Αλογοθύμαρο (Anthyllis hermanniae), τον Ασπάλαθο (Calicotome villosa), τη Δενδρώδη γαλατσίδα (Euphorbia dendroides) και τη Γαλαστοιβή (Euphorbia acanthothamnos).

Η μακκία

Στη σύνθεση της βλάστησης της Μεσογειακής μακκίας, δηλαδή της ομάδας των αείφυλλων σκληρόφυλλων, κυριαρχούν το Πουρνάρι (Quercus coccifera), ο Σχίνος (Pistacia lentiscus), η Κοκορεβυθιά (Pistacia terebinthus), τα ρείκια (Erica arborea και Erica manipuliflora), η Κουμαριά (Arbutus unedo) και η Γλυστροκουμαριά (Arbutus andrachne) και ακολουθούν το Φυλλίκι (Phillyrea latifolia), ο Ράμνος (Rhamnus alaternus) και η Μυρτιά (Myrtus communis).

Κατά τόπους διατηρούνται μικρές ομάδες ή συστάδες από Αριές (Quercus ilex), μεμονωμένα άτομα ή ομάδες από Χαρουπιές (Ceratonia siliqua) καθώς και άτομα Κρητικού σφενδάμου (Acer sempervirens).

Τα φυτά αυτά συγκροτούν αλλού πυκνές συστάδες υψηλών θαμνώνων και αλλού αραιές ομάδες χαμηλής θαμνώδους βλάστησης σε μείξη με είδη των φρυγάνων.

Το πευκοδάσος

Τα πευκοδάση της Αλοννήσου και των γύρω νησιών σχηματίζονται αποκλειστικά από Χαλέπιο Πεύκη (Pinus halepensis). Η συνήθης δομή του πευκοδάσους στις κάπως αδιατάρακτες συστάδες συνίσταται σε ψηλά, σχετικά καλά σχηματισμένα άτομα με καλή συγκόμοση. Στις πιο σκιερές και συμπαγείς συστάδες, πάνω στους κορμούς αναρριχώνται κισσοί και αρκουδόβατοι.

Στον υπόροφο των δασών Χαλεπίου πεύκης συμμετέχουν τα περισσότερα θαμνώδη και ημιθαμνώδη είδη της μακκίας και των φρυγάνων που προαναφέραμε, αλλά και ένα πλήθος ποωδών φυτών, συνήθως ευρύτατα διαδεδομένων, όπως τα Trifolium campestre και Trifolium stellatum, η Stipa bromoides, το Geranium purpureum, το Torilis arvensis, η Scaligera napiformis, η Tuberaria guttata, η Blackstonia perfoliata και άλλα.

Σημειώνουμε ότι κοντά στους οικισμούς συναντάμε διάσπαρτα άτομα Κουκουναριάς (Pinus pinea), που έχουν μεταφερθεί από τον άνθρωπο και εγκατασταθεί ως καλλωπιστικά. Αντίστοιχα, κοντά στα χωριά και τις ποικίλες προεκτάσεις τους θα δούμε ώριμα κυπαρίσσια (Cupressus sempervirens), συμβολικά φυτευμένα ως τοπόσημα ή οριοθετικά.

Οι ρεματιές

Οι περισσότερες αδιατάρακτες ρεματιές του νησιού καλύπτονται από ένα σύμπλεγμα αρκουδόβατων, βάτων, σχίνων, ιτιών και άλλων θάμνων και μικρών δέντρων, που περιπλέκονται γύρω από τα πεύκα και τα πλατάνια που αναπτύσσονται στην κοίτη και τις όχθες, σχηματίζοντας αδιαπέραστα συμπλέγματα.

Η παράκτια ζώνη

Η παράκτια ζώνη της Αλοννήσου είναι - με εξαίρεση τις μικρές αμμοχαλικώδεις παραλίες - βραχώδης. Η ζώνη των βράχων φιλοξενεί φυτά που είναι προσαρμοσμένα στην συνεχή ψεκασμό του θαλάσσιου νερού και την έκθεση στον άνεμο και τον ήλιο. Χαρακτηριστικά φυτά του αντίξοου αυτού περιβάλλοντος είναι το Κρίταμο (Crithmum maritimum), μέλη του γένους Limonium, όπως το Limonium virgatum, το διαδεδομένο Asterolinon linum-stellatum και η Κάπαρη (Capparis orientalis).

Μορφολογικά, το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της παράκτιας ζώνης είναι η παραμόρφωση που προκαλεί κατά την ανάπτυξη των φυτών η συνεχής πίεση από τους ανέμους. Το φαινόμενο των κεκλιμένων κορμών των μεγάλων θάμνων και δέντρων - πεύκα, σχίνα, πουρνάρια και κέδρα αλλά και ελιές - είναι κοινό τόσο στις ακτές με βόρεια έκθεση, όσο και σε αυτές με νότια.

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος