Νεμέα, Κλεωνές
Αηδόνια, Φλειούς

Πολύφεγγος και Μεγαλοβούνι

Η πόλη και η λεκάνη της Νεμέας

Η σύγχρονη Νεμέα είναι μια νεότερη κωμόπολη κτισμένη στην ανατολική πλευρά της ομώνυμης λεκάνης. Η κώμη έχει πληθυσμό περίπου 4.000 κατοίκων.

Η προϊστορική και αρχαία κατοίκηση στην περιοχή εντοπίζεται σε ζώνες περιμετρικά της λεκάνης (ύψωμα Τσουγκίζα, Αηδόνια, Φλιούς), που ήταν γνωστή ως Φλιάσιο πεδίο. Σε γειτονική κοιλάδα στα ανατολικά, ιδρύθηκε και έλαμψε ο ναός του Δία και το μεγάλο στάδιο, που έφεραν το όνομα Νεμέα. Η Νεμέα βρισκόταν κοντά στα παλιά περάσματα από την Κόρινθο και τη βόρεια Κορινθία προς την Αργολίδα και οι δίοδοι της περιοχής χρησιμοποιήθηκαν από όλες τις φυλετικές ομάδες ή στρατεύματα που προσπαθούσαν να διεισδύσουν την καρδιά της Πελοποννήσου.

Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, στην περιοχή της σημερινής κώμης και συγκεκριμένα στα υψώματα του ορίου της λεκάνης υπήρχε χωριό που λεγόταν Άγιος Γεώργιος, από το όνομα παλιάς εκκλησίας. Οι κάτοικοι του Αγίου Γεωργίου και των διάσπαρτων συνοικισμών της λεκάνης αξιοποιούσαν τα εύφορα εδάφη της με ποικίλες καλλιέργειες, από τις οποίες πιο εκτεταμένη και αποδοτική ήταν το αμπέλι. Από το όνομα του οικισμού του Αγίου Γεωργίου πήρε η ποικιλία αμπελιού της περιοχής - και κατ΄επέκταση το τοπικό κρασί - την επωνυμία αγιωργίτικο.

Ο αμπελώνας του Αγιωργίτικου δίνει κατά βάση ξηρό ερυθρό κρασί με προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας (Ο.Π.Α.Π.). Το σταφύλι αυτό μπορεί να δώσει και ροζέ ή συμπυκνωμένα γλυκά, που δεν θεωρούνται Ο.Π.Α.Π., όπως άλλωστε και τα κρασιά που παράγονται από αμπελώνες Αγιωργίτικου άλλων περιοχών της Ελλάδας. Το Αγιωργίτικο είναι μαλακό, ευέλικτο επιτραπέζιο κρασί που μπορεί να ταιριάξει με όλους τους τύπους φαγητού.

Κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, ο οικισμός του Αγίου Γεωργίου μεγάλωσε και απλώθηκε προς τον κάμπο. Το 1840 πήρε το σημερινό όνομά του. Έγινε έδρα του ομώνυμου δήμου και σταδιακά αναπτύχθηκε σε μια μικρή πόλη. Σήμερα παρουσιάζει μια μάλλον τακτοποιημένη ρυμοτομία, μέσα από την οποάι αναδύεται η τυπική οικοδομική της δεκαετίας του 1960.

Η αρχαία Νεμέα

Ο ιερός χώρος της αρχαίας Νεμέας περιλάμβανε τέμενος του Δία και μεγάλο στάδιο με τα βοηθητικά κτίσματά του, και τα δύο έργα του 4ου αιώνα π.Χ.

Ο δωρικός ναός του Νεμείου Δία ήταν επιβλητικό κτήριο του 4ου π.Χ. αιώνα από πωρόλιθο και είχε μήκος 44,5 μ., πλάτος 22 μ. και ύψες πάνω από 10 μ. Ανατολικά της εισόδου του ναού υπήρχε λίθινος βωμός, που ανήκε σε προγενέστερο ναό. Στα ΝΔ του ναού βρέθηκε το Ηρώον του Οφέλτη, τοπικού νήπιου ήρωα. Στον περιβάλλοντα χώρο και προς εξυπηρέτηση και του σταδίου υπήρχαν ξενώνας και λουτρό.

Το στάδιο είχε χωρητικότητα περίπου 40.000 θεατών και εκεί διεξάγονταν από το 573 π.Χ. και κάθε 2 χρόνια τα Νέμεα, πανελλήνιοι αγώνες προς τιμήν του Οφέλτη. Ο στίβος είχε μήκος 178 μ. και πλαισιωνόταν από λίθινο ρείθρο με λεκάνες για για τη διαχείριση των ομβρίων. Οι αθλητές έμπαιναν στο στάδιο από θολωτή στοά, ενώ οι θεατές κάθονταν σε λαξεμένες στο φυσικό πέτρωμα κερκίδες και μερικές σειρές λίθινων καθισμάτων.

Τα Νέμεα μεταφέρθηκαν γύρω στο 270 π.Χ. στο Άργος.

Κλεωνές

Η περιοχή των Κλεωνών, κοντά στη θέση του σημερινού ομώνυμου οικισμού, κατοικήθηκε από τους νεολιθικούς χρόνους. Σταδιακά, ο αρχαίος οικισμός άκμασε και μέχρι τον 5ο π.Χ. αιώνα επόπτευε τη γειτονική πόλη Νεμέα και τους Νέμεους αγώνες. Ο ναός του Διός στο χώρο του σταδίου της Νεμέας κτίστηκε με υλικό που αποσπάστηκε από το μεγάλο λατομείο των Κλεωνών, σήμερα στο πλάι του νέου αυτοκινητόδρομου Κορίνθου-Τρίπολης.

Οι Κλεωνές διατήρησαν τη σημασία τους μέχρι και τα ελληνιστικά χρόνια, για να παρακμάσουν αργότερα. Ανασκαφές έχουν αποκαλύψει λείψανα της αρχαίας πόλης και τμήματα πολυγωνικού τείχους. Σε αργοτική περιοχή εντοπίστηκαν ερείπια μικρού ναού των ελληνιστικών χρόνων αφιερωμένου στον Ηρακλή, κατ΄ εξοχήν θεό-ήρωα της περιοχής της Νεμέας.

Άλλες έρευνες έχουν φέρει στο φως προϊστορικό οικισμό της χάλκινης εποχής, ιερό του 6ου π.Χ. αι. και βωμό και αγροτική έπαυλη με ψηφιδωτά.

Φλιούντας

Ο Φλιούς υπήρξε σημαντική πόλη της κλασικής περιόδου, κτισμένη στο ΒΔ κράσπεδο του κάμπου της σημερινής Νεμέας, η οποία είναι κατά κάποιο τρόπο η διάδοχος πόλη του αρχαίου πολίσματος. Τον κάμπο, που λεγόταν Φλιάσιο Πεδίο, διέρρεε ο αρχαίος Ασωπός ποταμός, σήμερα ένας απλός χείμαρρος. Μετά από συστηματικές ανασκαφές αποκαλύφθηκαν τμήματα του τείχους και του θεάτρου, καθώς και ενός επιμήκους κτηρίου που θεωρείται το βουλευτήριο του Φλιούντα. Κοντά στο χώρο, βρίσκεται η παλιά εκκλησία της Παναγίας, που ενσωματώνει πολλά μέλη των αρχαίων κτισμάτων.

Μυκηναϊκό νεκροταφείο Αηδονιών

Κοντά στο χωριό Αηδόνια, μετά από ρεματιά με πηγές και πλατάνια, σε πλαγιά από μάργες, που έφερε ελαιώνα, και σε θέση χαμηλή αλλά με άπλετη θέα στο Φλιάσιο πεδίο, εντοπίστηκε τυχαία τάφος και ανασκάφθηκε αργότερα μεγάλο προϊστορικό νεκροταφείο.

Το νεκροταφείο αποτελείται από 17 παράλληλους θαλαμοειδείς τάφους οργανωμένους σε τρεις ομάδες και σκαμμένους στο μαλακό πέτρωμα. Κάθε τάφος συντίθεται από το δρόμο, δηλαδή οριζόντιο διάδρομο, την είσοδο του τάφου και τον κυρίως ταφικό θάλαμο.

Το νεκροταφείο των Αηδονίων χρησιμοποιήθηκε κατά την μυκηναϊκή περίοδο (από τα 1600 έως τα 1100 π.Χ.) και όλοι οι τάφοι είχαν πλούσια κτερίσματα, τα οποία είχαν συληθεί. Μεγάλο τμήμα των κινητών ευρημάτων, ένα σύνολο από 312 αντικείμενα (χρυσά δαχτυλίδια, σφραγίδες, σφραγιδόλιθοι από στεατίτη, αμέθυστο και αχάτη, χρυσά κοσμήματα, χρυσές χάντρες και χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους κλπ, όλα του 16ου αι. π.Χ.), που αποκλήθηκαν «Θησαυρός των Αηδονιών», εντοπίστηκαν το 1993 σε κατάλογο δημοπρασίας μεγάλης αίθουσας τέχνης της Νέας Υόρκης. Κατόπιν έντονης παρέμβασης της ελληνικής πολιτείας, οι συληθείσες αρχαιοτήτες επαναπατρίστηκαν και αφού εκτέθηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, σήμερα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Νεμέας.

Στην ίδια περιοχή ήρθε στο φως συστάδα υστερορωμαϊκών τάφων.

Πεζοπορία

Όπως ήταν αναμενόμενο, ο πεδινός χώρος στις λεκάνες των Κλεωνών, της αρχαίας Νεμέας και της νεότερης Νεμέας έχουν καταληφθεί από αμπελώνες και κατατμηθεί από το συνοδό αγροτικό δίκτυο, ελαχιστοποιώντας τις δυνατότητες πεζοπορικών συνδέσεων.

Οι μόνες ζώνες που διατηρούν την αρχέγονη μορφολογία τους είναι τα τραχιά ασβεστολιθικά βουνά της περιοχής και συγκεκριμένα το Μεγαλοβούνι, ο Πολύφεγγος και ο ξεκομένος όγκος Στρογγυλό, που αποκόπτεται από τα δύο προηγούμενα με μια βαθιά κοιλάδα, από όπου περνά και ο σύγχρονος αυτοκινητόδρομος Κορίνθου-Τρίπολης.

Οι τρεις αυτοί όγκοι είναι εντελώς γυμνοί από ψηλή βλάστηση και παρόλη την τραχύτητά τους είναι προσπελάσιμοι και βατοί. Οι διαδρομές που έχουμε σχεδιάσει αξιοποιούν σχετικά σαφή κτηνοτροφικά μονοπάτια και οδηγούν στις κορυφές: όλες προσφέρουν άπλετη και εξαιρετικά κατατοπιστική θέα, ενώ στο απόκρημνο και μάλλον δυσπρόσιτο ακραίο σημείο του Πολύφεγγου σώζονται τα λείψανα του ομώνυμου βυζαντινού οχυρού, που επέβλεπε τη δίοδο ανάμεσα στη Νεμέα και τις αρκαδικές επικράτειες της αρχαιότητας.

Ο πεζοπορικός οδηγός Μικρή Πελοπόννησος topoguide, που συμπεριλαμβάνει την περιοχή της Νεμέας και τις διαδρομές στον Πολύφεγγο, το Μεγαλοβούνι και το Στρογγυλό, είναι σε εξέλιξη.

Ωστόσο, όλα τα μονοπάτια της περιοχής περιλαμβάνονται ήδη στους χάρτες που ενσωματώνονται στην εφαρμογή topoguide Greece, διαθέσιμη τόσο για συσκευές Android, όσο και για συσκευές iOS (iPhone και iPad).

Κείμενο και φωτογραφίες: Τ. Αδαμακόπουλος